4\
Km- ~v
vTX*
V"
«F"
-" 3 ii
;>M& V
.'-V
y£*
Picturale kartografie
NGT GEODESIA
'995-3
■»""i™«ll II Wf
jfcunUnK^*?1
pol|6nvfi.
bcnfMP
l^tï?5 j£fev,
Ar'"5 --'
^v,-...
^MiViD.iln
«i&jf tlKuVtt ^"9^ ,jj£E
Mt W;'~iI ■■u^a/SMggum
j>«UOl
•TV»rC*n
„Huysen, die grote scade lijden sou-
den bij den yselwater dat men tswin-
ters in soude laten lopen"; dit had
men gemerkt toen de Lekdijk het in
derdaad liet afweten;
„Rynlanders, die dat inlopen van de
yselwater swinters niet hebben en
wouden" en zich ertegen beschutten
door aanleg van dijken en een land
scheiding;
het „dyclant anden Rijn daer men
tot sommigen plecken somervruch
ten wint ende weylant ende tot som-
megen plecken sayet men ook win-
tervruchten"; door het inlaten van
het yselwater met zijn ,,vettich"-heid
werd het land „grotelicken" verbe
terd. Men onderkende de voordelen
van het sedimentrijke („vettich") IJs-
selwater. Het vermelden van winter
en zomergewassen wijst slechts zijde
lings op enige vorm van waterbeheer
sing en doet vermoeden dat men hier
het drieslagstelsel toepaste. Bij dit
stelsel wordt in het eerste jaar winter
graan (tarwe of rogge) gezaaid, in het
tweede zomergraan (haver of gerst),
in het derde ligt het land braak;
Fig. 2.
Detail van een
anonieme
manuseriptkaart,
omstreeks 1520.
Formaat 62 x 88,5
cm (foto SAHM).
in de polder ten noorden van de Oude Rijn liggen dorpen
die „boven 20 watermolenen gemaect hebben en maken
nogh alle daer meer". Niet alleen daar, maar over het hele
gebied zijn symbolen van molentjes te zien.
Dit document met de nog aanwezige brieven, akten en der
gelijke biedt de onderzoeker een schat aan gegevens, vooral
in historisch-geografisch opzicht. Het schetsmatig karakter
en de summiere topografische gegevens zijn kenmerkend
voor de landmeetkunde anno 1500. De meetkundige be
trouwbaarheid is niet groot.
Een heel ander beeld roept een eveneens anonieme kaart van
vrijwel hetzelfde gebied op. Deze kaart, gedateerd 1520, is
het mooiste voorbeeld van de picturale kartografie in het
Streekarchief (fig. 2). Het is een weergave in kleur; de drager
bestaat uit perkament. Volgens J. Geselschap kan de kaart
worden toegeschreven aan Pieter Crabeth, vader van de be
kende glazeniers Dirk en Wouter Crabeth. Door de recent
plaatsgevonden restauratie hebben de kleuren een opmerke
lijke helderheid verkregen.
Het gebied is perspectivisch weergegeven; de steden zijn hier
door opvallend en duidelijk herkenbaar. Zo vertonen de af
beeldingen van de torens van Woerden en Oudewater grote
overeenkomst met die op een jongere kaart, anno 1624. Het
145
