NGT GEODESIA
'995-3
Fig. 4.
De kadastrale
legger uit
Waddinxveen
na restauratie
(foto SAHM).
de periode 1500 - 1553 in deze Hol
landse streken gebied op kaart werd
vastgelegd. De eerste kaart 1498) -
summier wat de topografie betreft,
maar rijk aan tekst - biedt de onderzoe
ker boeiende informatie over de pro
blematiek van de waterbeheersing in
verschillende delen van de „gekarteer
de" regio.
De tweede kaart geeft eveneens weinig
topografische informatie. Hier ver
schaft de picturale weergave een heel
ander beeld van de regio. De toeschou
wer kijkt „als een vogel" neer op de
steden, de rivieren en de struiken; hij
ziet ook de verschillende tinten groen
van de landerijen (en kan zich afvragen
waarom deze verschillen) en ziet, als hij
er oog voor heeft, de historische op
bouw en ruimtelijke indeling van het
gebied.
De derde kaart verschaft heel wat topo
grafische informatie. Nog niet met de
verfijning en nauwkeurigheid van de
latere handschriftkaarten, maar land
meetkundig gezien een grote verbete
ring ten opzichte van de eerste twee.
De opvallende aanwezigheid van de
wapenschilden is intrigerend.
Ik ben me er van bewust, dat deze kaar-
Actie „Red een archiefstuk"
Hoewel de deelnemende gemeenten in de begroting
restauratiekosten opnemen, is er meer nodig. Ook het
Streekarchief heeft honderden oude boeken en documen
ten die „in levensgevaar verkeren". Ze zijn door de tand
des tijds zo aangetast, dat ze alleen door gedegen restaura
tie zijn te redden. Aanhakend bij het idee van sponsoring
door bedrijven van bijvoorbeeld musea startte de Stich
ting Vrienden van Archief en Librije in 1992 een lang
lopende actie „Red een archiefstuk". Men stelde adoptie-
lijsten op, voorzien van de prijs van de restauratie- en con-
serveringswerkzaamheden. Zo kan een document worden
gekozen, dat past bij de sponsor.
Opvallend was dat meerderen de honderd gulden voor de
restauratie van de „brief van Erasmus" uit 1522 voor hun
rekening wilden nemen. Nadat het werk (in een extern
restauratie-atelier) gereed is, ontvangt de sponsor een foto
van het document en wordt zijn naam op zuurvij papier
bij het stuk gevoegd.
topografische manuscriptkaart van het gebied ten zui
den van de Lek tussen Vianen en Noordeloos uit 1553.
Deze kaart is de laatste van de drie manuscriptkaarten
die in dit artikel worden beschreven (fig. 3);
De Stichting NGL adopteerde twee voor het vakgebied
relevante stukken die inmiddels zijn gerestaureerd:
perceelsgewijze kadastrale legger van Waddinxveen uit
1869 (fig. 4).
ten slechts een kleine indruk geven van de grote verschei
denheid aan kaarten die in het Streekarchief aanwezig zijn,
maar ze bieden een duidelijk beeld van de onderhavige
periode.
Opvolgers van de anonieme „landmeter-geografen" in de
Goudse regio zijn onder andere:
Jacob van Deventer 1505 - 1575), vermaard door zijn
stadsplattegronden;
Liefrinck, die in 1578 een topografische kaart van een
groot gedeelte van Holland maakte;
Henrick Vos, die als „stadslandmeter" in 1613 de kaart
van de „vrijheid" (rechtsgebied) van de stad Gouda maak
te;
Gerredt Dircksz, eveneens „stadslandmeter", die zich in de
periode 1650 - 1660 bezighield met de kartografie van de
aan te leggen trekvaart en het jaagpad tussen Gouda en
Amsterdam;
Johannes Douw (1615 - 1682), die in 1635 als landmeter
van het Hoogheemraadschap van Rijnland werd aange
steld.
Allen vertegenwoordigers van de periode, waarin de Hol
landse kartografie ook mondiaal gezien, op grote hoogte
stond.
Literatuur
[1] Geselschap, J. E. J„ Oude plattegronden van Gouda.
Holland 5, 1973, p. 46.
[2] Koeman, C„ Handleiding voor de studie van de
topografische kaarten van Nederland 1750 - 1850,
Groningen 1963, p. 12.
[3] Koeman, C., Geschiedenis van de kartografie van
NederlandAlphen a/d Rijn 1981.
[4] Volborth, C. A. von, Heraldiek, Amsterdam/Dieren
1985.
Summary
Manuscript maps
Described are three manuscript maps from the period 1500 -
1550. These maps show the development in the representation
ofthe real world at that time in a Dutch region. In the first map
text is dominant, the second map is a pictural bird's eye view
and the third map shows the topography of a surveyor.
147
