Drie fundamentele processen
1995-4
NGT GEODESIA
integratie en managementkennis naar voren gebracht. Dit
sluit aan bij een recent wetsvoorstel voor een vijfjarige in
genieursstudie, waarin volgens de Memorie van 1 oelichting
zouden moeten worden bijgebracht:
kennis en vaardigheden om plannen te ontwerpen en tech
nisch te onderbouwen;
niet specifiek technische kennis en vaardigheden, zoals
budgetbeheersing, tijdbeheersing, projectmanagement,
kennis van regelgeving (bijvoorbeeld milieu-eisen), en
marktkennis;
vaardigheden op het punt van presentatie en verdediging
van voorstellen, zowel in besloten als in publieke bijeen
komsten.
Het laatste is beoefend in Van de Vens recente analyse van de
„landmeterij" en het vurige pleidooi voor geodetische grens
verlegging van Anneveld, Kroon en Lohmann [3]. En tenslotte
is er het Nationaal Geodetisch Plan (NGP), net verschenen
vóór het afsluiten van dit artikel.
Aan de duidelijk gebleken behoefte aan inzicht in de samen
hang van het vakgebied en in de relatie met de toepassings
velden willen we in dit artikel vanuit enkele theoretische en
praktische gezichtspunten tegemoet komen. Uit reeds be
staand materiaal hebben we een totaaloverzicht gecon
strueerd, waarin de verschillende genoemde onderdelen goed
zijn te plaatsen. Ook de door het bedrijfsleven gevraagde
managementkennis en -vaardigheden worden kort behan
deld, als een metaproces ten opzichte van meer fundamentele
processen. De bespreking valt uiteen in een theoretisch deel
en een deel waarin praktijkvoorbeelden met het theoretisch
begrippenapparaat worden geanalyseerd. Daaruit worden
tenslotte enkele conclusies getrokken voor onderwijs en
onderzoek. Dit artikel bevat naar onze mening een middel
tot ordening van de minimaal noodzakelijke methodische
kennis en vaardigheid van elke geodetisch ingenieur (ook de
„geometristen"). We stellen dit graag ter discussie.
In de aanvang van dit artikel zijn drie fundamentele pro
cessen aangeduid:
wereld in verandering;
menselijk probleemoplossingsproces;
informatieverzorgingsproces.
Geodeten richten hun aandacht vooral op het laatste, hope
lijk in relatie tot de twee aanliggende processen (fig. 2). Bij
andere disciplines kan het accent anders liggen; landschaps
architecten bijvoorbeeld zijn vooral betrokken in het creatie
ve werk van de verschillende fasen van het probleemoplos
singsproces en zien de informatieverzorging (vooral de digi
tale) vaak meer als een lastige bijkomstigheid. In een recente
PROBLEEMOPLOSSINGSPROCES
ir. R. van der
Schans,
Vakgroep Land
meetkunde
Landbouw
Universiteit
Wageningen.
ir. H. A. Hettema,
Concernstaf
Landinrichting,
Landmeetkunde
en Kartografie,
Kadaster,
Apeldoorn.
WERELD IN VERANDERING
Fig. 2.
Drie fundamentele
processen waarin
de geodeet
betrokken is.
nota over het taakveld van de cluster
Landgebruik van de Landbouw Uni
versiteit Wageningen komen we ook de
driedeling tegen: ,,Het onderzoek van
de cluster Landgebruik vindt plaats
vanuit drie invalshoeken: de werking
van de processen, de sturing ervan en
het inwinnen en gebruiken van infor
matie erover". Dit onderzoek wordt als
„nadrukkelijk handelingsgericht" om
schreven. De informatieverzorging
(over de wereld maar ook, vooral niet te
vergeten, over het mogelijk of feitelijk
handelen zelf) is daarbij slechts onder
steunend. Dat is een goed uitgangspunt
voor het geodetisch werk en de analyse
daarvan.
Wereld in verandering
Voor elke ingenieur is kennis van de
fysische en sociale veranderingsproces
sen in de wereld (objectkennis) nood
zakelijk, zowel in concreto als op een
meer abstract, metafysisch, niveau.
„Wie de aarde bewerkt, wil toch ook
weten hoe de aarde werkt" [5]. Wat
zich voor onze ogen afspeelt, is bijvoor
beeld te beschouwen als een samenspel
van krachten („The form of an object is
a diagram of forces"), waarop wij moe
ten inspelen [6].
Probleemoplossingsproces
Als er een probleem is ontstaan in de
wereld, door bombardement, aardbe
ving of wateroverlast, zullen mensen
proberen daarvoor een oplossing te vin
den. Ze gaan nadenken, om daarna tot
handelen te komen. „Denken is uitge
steld handelen" [7]. De structuur van
dit probleemoplossingsproces is be
schreven door verschillende auteurs. In
fig. 3 is dit kort samengevat [8]. Fig. 4
toont de nauw met het probleemoplos
singsproces verwante hypothetisch-de-
ductieve methode [9]. Experimenten
leiden daar tot getoetste kennis, dit in
tegenstelling tot het probleemoplos
singsproces dat streeft naar een door
kennis en overleg verantwoord ingrij
pen in de wereld. Beide typen van pro
cessen zijn van belang voor ons vak
gebied, het probleemoplossingsproces
vooral voor de „lagere" geodesie, de hy-
pothetisch-deductieve methode eerder
voor de „hogere" (de vorm van de aar
de als geheel is immers moeilijk door
mensen te wijzigen). Slechts zelden zijn
geodeten verantwoordelijk voor de uit
voering en het management van deze
processen; in het algemeen zorgen ze
uitsluitend voor (een deel van) de infor
matieverzorging die ermee samen
hangt. Beide processen vragen om en
produceren ook (ruimtelijke) informa-
186
