Niet met de stroom mee..."
IMPRESSIE
Een bedrijfsmonument voor de jaren 1940 - 1945
Bedrijfsmonumenten
Rijkswaterstaat
Meetkundige Dienst
NGT GEODESIA
In 1980 verscheen een nationale in
ventarisatie van monumenten over de
periode 1940 - 1945 [1]. De gegevens
waren met name afkomstig van ge
meentebesturen. De opgave was divers
en (per definitie?) incompleet. Het
manco gold met name bedrijfsmonu
menten.
Op een groot aantal plaatsen in den
lande staan of stonden oorlogsgedenk
tekens die het beroep van de gevalle-
ne(n) benadrukken. In veel gebouwen
en fabrieken realiseerde men gedenkte
kens voor omgekomen collega's. Men
legde bun namen vast binnen het ver
band waar men samenwerkte en hen
miste. Het meest bekend is dat NS
(110 uniforme) plaquettes in stations
gebouwen aanbracht.
Het overheidsbedrijf Rijkswaterstaat
liet de namen van 36 omgekomen per
soneelsleden van al haar diensten en
directies centraal op een bronzen mo
nument plaatsen. (Het aantal van 36 is
overigens slechts één bepaalde ambte
lijke classificatie dus interpretatie -
van het aantal slachtoffers.) Het monu
ment bevindt zich thans in de hal van
het pand van de Hoofddirectie, Ko
ningskade 4 te 's-Gravenhage [2]Aan
genomen mag worden dat het met het
komende vertrek uit dat pand mee ver
huist.
Adri den Boer,
redacteur.
Fig. 1.
De steen met
drie namen bij
de onthulling in
1949.
Behalve door dit grote monument wordt de nagedachtenis
van de slachtoffers geëerd door een gedenksteen in het ge
bouw van de desbetreffende directie of dienst. Deze gedenk
tekens zijn uniform in lichtkleurige kalksteen uitgevoerd.
Buiten de namen der gevallenen, de jaartallen 1940 - 1945
en de opdracht Aan onze gevallen collega's" is een embleem
ingebeiteld naar ontwerp van de grafische kunstenares Erna
van Osselen uit Amsterdam aan wie het ontwerpen van de ge
denkstenen enkele jaren na de oorlog werd opgedragen. Dit
embleem, een tegen de stroom opzwemmende vis voorstel
lend, diende te worden gezien als een algemeen symbool voor
de geesteshouding, die door het overgrote deel van het perso
neel in de bezettingstijd moet zijn aangenomen („de houding
van zich niet met de stroom te willen laten medevoeren, doch de
weg van de weerstand niet te schromenaldus een uitleg uit
1949). In Delft bevindt zich zo'n steen in de ontvangstruim
te bij elk van de twee daar gevestigde waterstaatsdiensten
(Dienst Weg- en Waterbouwkunde en Meetkundige
Dienst). De gemeente Delft gaf die voor 1980 niet op in te
genstelling tot TH-herinneringen.
De kalender wijst 21 juni 1949. De Meetkundige Dienst
woont dan nog in bij de Technische Hogeschool (TH) in het
Geodesie-gebouw op het adres Kanaalweg 4 te Delft. Om 10
uur 's morgens vindt daar in de collegezaal een eenvoudige
plechtigheid plaats. In het front van de zaal, op een verho
ging en door de nationale driekleur bedekt, staat de gedenk
steen opgesteld met de namen van drie gevallen MD-ers. Het
Hoofd van Dienst, J. G. Fortuin, herinnerde aan het rond
schrijven van de Directeur-Generaal van de Rijkswaterstaat
uit 1946 met de mededeling, dat ter herdenking van de oor
logsslachtoffers onder het Waterstaatspersoneel in de dienst
gebouwen voor Rijksrekening een (dus eendere) gedenksteen
zou kunnen worden aangebracht. „Het komt mij voor, dat de
ze uniformiteit is op te vatten als een symbool van de saamho
righeid van het Waterstaatspersoneel", aldus het Hoofd van
Dienst positief. Hij memoreerde ook de ambtelijke criteria
om als oorlogsslachtoffer te worden geclassificeerd. Het ging
om ambtenaren en arbeidscontractanten die:
in militair verband of bij de uitoefening van hun dienst om
het leven kwamen als gevolg van oorlogsgeweld of oorlogsmis
daden;
wegens tegen den vijand gepleegd verzet werden gefusilleerd;
als politiek gevangene in concentratiekamp, gevangenis of an
derszins den dood vonden.
Het Hoofd van Dienst had vier namen opgegeven. Het ging
om
de landmeter H. E. W. Schut, die in oktober 1944 voor
dienst in Putten was en met vele anderen naar Duitsland
werd vervoerd, waar hij op 14 december 1944 te Neuen-
gamme overleed;
de adspirant landmeetkundig ambtenaar H. A. Meeuwis,
verdacht van sabotage, die op 17 juni 1942 te Kesteren
werd gearresteerd en op 9 februari 1944 overleed te Natz-
weiler (D);
211
