NGT GEODESIA
verzorgde lessen over referentiesyste
men en GPS-modellen voor de middel
lange afstand. Tot voor kort vormde
het ontbreken van nauwkeurige satel-
lietbanen de beperking voor GPS over
grotere afstanden. Nu echter zeer
nauwkeurige baangegegens (tot op en
kele decimeters) vrij beschikbaar zijn
via Internet, blijkt het referentie
systeem een overheersende foutenbron
bij grote afstanden te gaan vormen. Bij
de huidige nauwkeurigheden van enke
le centimeters die met GPS worden be
reikt, ook tussen wereldwijd verspreid
liggende stations, blijkt de definitie
van een stabiel referentiestelsel een
moeilijke zaak. De bewegingen van de
aardkorst als gevolg van onder andere
het verschuiven van de continenten en
de invloed van getijden gaan hierbij een
belangrijke rol spelen.
Gerhard Beutler van de Universiteit
van Bern (CH) behandelde de onder
werpen GPS-satellietbanen en lange af-
stands GPS-modellen. Voor de ligging
van punten wordt tegenwoordig met
GPS een fantastische nauwkeurigheid
gehaald. Vrijwel onafhankelijk van de
afstand worden nauwkeurigheden van
centimeters bereikt. De hoogte blijft
echter duidelijk de zwakste component.
Richard Langley van de Universiteit
van New Brunswick (CDN) hield een
inleiding over GPS-signalen en hun
voortplanting door de ruimte, en over
de ontvanger en de waarnemingen. De
geodetische GPS-ontvangers hebben de
laatste jaren grote verbeteringen onder
gaan. De positie van het fasecentrum
van de antenne, het eigenlijke meet
punt, en de storende invloed van reflec
terende oppervlakken in de nabijheid
zijn overheersende foutenbronnen voor
korte afstanden geworden.
Alfred Kleusberg van de Universiteit
van New Brunswick en Peter Teunis-
sen van de Technische Universiteit
Delft namen het onderwerp GPS-waar-
nemingen op zich. Het toepassen van
strenge rekenmodellen krijgt steeds
meer aandacht.
Excursie
Woensdagmiddag werd het programma
onderbroken voor een excursie
naar het European Space research
TEchnology Centre (ESTEC) in
Noordwijk. Behalve een bezoek aan de
reguliere tentoonstelling „Ruimtevaart
van dichtbij" werden hier presentaties
verzorgd door mensen van ESTEC,
onder andere over de ontwikkeling bij
ESTEC van een gecombineerde GPS/
GLONASS-ontvanger voor ruimte
vaart-doeleinden. GLONASS staat voor
GLObal NAvigation Satellite System en
is de Russische tegenhanger van GPS.
Clyde Goad van de Ohio State Univer
sity, Columbus (USA) verzorgde de
onderwerpen enkelpunts- en korte af-
stands GPS-modellen. Hij behandelde
hierbij het gehele traject van het bere
kenen van basislijnen uit de ruwe GPS-
data van de ontvangers tot en met het
vereffenen van deze basislijnen in een
netvereffening.
Peter Teunissen behandelde een verbe
terde manier om het probleem van de
draaggolf-meerduidigheden op te los
sen. Bij metingen aan de GPS-draag-
golven, noodzakelijk voor het verkrij
gen van geodetische nauwkeurigheid,
kan het gehele aantal golflengten niet
direct eenduidig worden gemeten. De
door Teunissen in concept voorgestelde
procedure voor het berekenen van de
gehele aantallen is efficiënter en dus
sneller. Hierdoor biedt deze methode
ook mogelijkheden voor precieze navi-
gatietoepassingen.
Permanente GPS-stations
Het bepalen van regionale netwerken
van permanent registrerende GPS-
stations met onderlinge afstanden van
honderden kilometers kan nu op routi
nematige wijze gebeuren. In veel lan
den zijn reeds zulke netwerken geïn
stalleerd. Ook in Nederland zijn verge
vorderde plannen om te komen tot een
Actief Geodetisch Referentie Systeem
(AGRS).
De invloeden van de atmosfeer op
GPS-waarnemingen zijn lange tijd be
schouwd als hinderlijke storingen. Met
permanente GPS-stations is het nu ech
ter mogelijk om deze invloeden, en
'995-5
daarmee de toestand van de atmosfeer,
continu in kaart te brengen. Hiervan
werden fraaie kleurenafbeeldingen ge
toond. Ook meteorologen hebben be
langstelling voor deze resultaten.
Tenslotte
De week werd afgesloten met een alge
mene discussie waarbij de docenten
werden uitgenodigd hun toekomstvisie
te geven op het toepassen van GPS in
de geodesie. De volgende visies werden
daarbij naar voren gebracht:
er zal een sterke toename van regio
nale, permanent opererende, GPS-
netwerken ontstaan; deze zullen on
der andere atmosfeermodellen kun
nen genereren. Hierbij zal moeten
worden samengewerkt met andere
disciplines zoals meteorologen. Ook
op andere gebieden noopt GPS tot
interdisciplinaire samenwerking;
de ontvangers zullen nog kleiner
worden met betere ontvangst en
minder storingsgevoeligheid. Ook
zullen er ontvangers komen, die naast
GPS- ook GLONASS-signalen kun
nen ontvangen. In regionale netwer
ken zal met één enkele ontvanger
centimeter-nauwkeurigheid kunnen
worden gehaald, zelfs met een bewe
gende ontvanger;
er zal meer aandacht komen voor de
kwaliteitscontrole van de resultaten
van GPS-metingen.
De deelnemers kunnen terugzien op
een geslaagde bijeenkomst van uitzon
derlijk hoog niveau. Ook de documen
tatie was goed verzorgd in een bijna
400 pagina's omvattende cursusmap.
Joop van Buren
