Mini -serie „Grondexploitatie" (I)
MINISERIE
„Constraint based reasoning" voor
grondgebruiksanalyses en grondexploitaties*)
Analyse van de mogelijkheden van een expertsysteem
Constraints
337
NGT GEODESIA
land management, expert systems, theory
grondbeleid, expertsystemen, theorie
KEYWORDS
TREFWOORDEN
De grondexploitatie is het belangrijkste sturende en
toetsende financiële instrument binnen de traditionele
gemeentelijke planontwikkeling. In de toekomst zal dit
wellicht enigszins veranderen. De gemeenten zullen
waarschijnlijk meer (exploitatie-)overeenkomsten gaan
afsluiten. Echter de basis voor deze overeenkomsten zal
toch de exploitatie zijn. Het verschil tussen kosten en
opbrengsten dient te worden geoptimaliseerd. Het over
zicht van de oppervlakte groen, verharding en kavels staat
in de grondgebruiksanalyse. Belangrijk voor de grond
gebruiksanalyse is de verhouding tussen uitgeefbare
terreinen als kavels en de niet-uitgeefbare terreinen als
groen en verharding. De grondgebruiksanalyse vormt de
basis voor de grondexploitatie; gegeven de hoeveelheden
en de prijs per eenheid kan men de kosten en de
opbrengsten uitrekenen.
De samenstelling van de grondge
bruiksanalyse en de grondexploitatie is
meestal handwerk. Degene die de ex
ploitatie maakt, bepaalt zelf het tijdstip
en de hoeveelheid van op te hogen
gronden, van aan te leggen groenvoor
zieningen en van te maken verhardin
gen. Veelal wordt een spreadsheet ge
bruikt en soms een database. Met deze
hulpmiddelen worden cijfers net zolang
aangepast tot aan bepaalde eisen zoals
het minimale aantal vrije sectorwonin
gen is voldaan. Deze methode is
arbeidsintensief en niet optimaal voor
de maximalisatie van het saldo op de
exploitatie.
Naast deze „ambachtelijke" benadering
bestaat een objectievere. Die maakt ge
bruik van een lineair programmerings
model (LP-model). Het werken met
LP-modellen is onder andere toegepast
bij de ontwikkeling van de IJ-oevers en
wordt ook toegepast in de regio Haag
landen. Hierbij moeten de eisen van de
verschillende belanghebbenden bekend
ir. N. C. Harkes,
docent TU Delft,
Faculteit der
Geodesie.
Dit artikel is
gebaseerd op het
afstudeerwerk van
F. van Werven [5].
zijn. Belangrijke voordelen van deze benadering zijn de
objectiviteit en de maximalisatie van het saldo. Nadeel van
deze benadering is de verzameling van het grote aantal eisen,
de onnavolgbaarheid van de wijze van beslissen binnen het
LP-model en de beperkte mogelijkheid om tegenstrijdige
problemen op te lossen.
Om de tekortkomingen op te lossen, zal moeten worden
gezocht naar andere mogelijkheden. Het zou dan om een
techniek moeten gaan, die aansluit bij de wijze waarop
mensen problemen oplossen, die niet te veel invoer vraagt
maar die wel objectief is. Voorts is maximalisatie van het
saldo van belang. „Constraint based reasoning" voldoet aan
deze eisen. Bij deze techniek wordt binnen een aantal beper
kingen gezocht naar een aanvaardbare oplossing voor een
probleem. De beperkingen zijn meestal in wiskundige con
straints gerepresenteerd, die iemand in staat stelt om aan
tallen af te leiden. Door een aantal keren heen en weer te
gaan met verschillende oplossingen binnen de constraints,
wordt een uiteindelijke oplossing voor een probleem gevon
den. Dit is ook wat mensen doen. Beperking van de invoer
valt te realiseren door te veronderstellen dat mensen veelal
via dezelfde weg problemen oplossen. Dezelfde vergelij
kingen zijn te gebruiken. De wiskundige representatie van
constraint based reasoning stelt ons in staat om, indien de
oplossingsruimte volledig is afgebakend, een maximaal saldo
te benaderen.
In dit artikel zal worden aangegeven hoe constraint based
reasoning (voor de principes: zie kader) is in te zetten voor
het samenstellen van grondexploitaties en grondgebruiks
analyses. Daarbij zal aan de hand van voorbeelden met name
worden ingegaan op de onderliggende principes.
Het probleem van het samenstellen van het grondgebruik,
maar ook het opstellen van een exploitatie, kan worden
gezien als het toekennen van waarden aan een aantal variabe
len. Voorbeelden van variabelen zijn het aantal vrije sector
woningen en de hoeveelheid groen. Iedere variabele heeft een
domein Dj. In dit domein zijn de marges aangegeven waar
binnen de variabele moet blijven. Een relatie tussen twee of
