I I
i
t
t 1
1
1
1
1
1
-
I
1995-10
NGT GEODESIA
GEO-INFORMATIESYSTEMEN
W
wereld, landschap, terrein
waarnemingen
mentale
landschaps
modellen (MLM)
M
mentale
tussen
modellen
'mentale j
visualisatie
modellen (MVM) J
waarnemingen
meetgegevens
digitale
landschaps
modellen (DLM)
digitale
tussen
modellen
digitale
visualisatie
modellen (DVM)
stuurcodes
beeldscherm
(ontwerp)tekeningen, kaarten
G
SCANNEN EN INTERPRETEREN
W
M
digitale
landschaps-
1 modellen (DLM)
digitale
tussen
modellen
f digitale
visualisatie-
1 modellen (DVM)
■4
meetgegevens
7
(ontwerp)tekeningen, kaarten
CAD/CAM
W
wereld, landschap, terrein
(mentale 1
landschaps-
1 modellen (MLM) i
M
mentale
tussen
modellen
mentale
visualisatie- 1
1 modellen (MVM) 1
waarnemingen
r
stuurcodes
robot
laps-
ïn(DLM)J
digitale
landschaps
modellen (DLM)I
digitale
tussen
modellen
digitale
visualisatie-
I modellen (DVM) I
stuurcodes
beeldscherm
(ontwerp)tekeningen, kaarten
G
G
Mensen hebben mentale modellen van zowel een bestaande
of gedroomde wereld als van bestaande of gedroomde gra
fische voorstellingen. (Dat is eigenlijk niet goed gezegd:
gedroomde werelden en gedroomde grafische voorstellingen
bestaan alleen maar als mentaal model.) Beide typen model
len kunnen los van elkaar bestaan, maar ook aan elkaar
worden gekoppeld. Voor computers hoeft dat niet anders te
zijn. We kunnen naast mentale ook digitale modellen van
bestaande of toekomstige werelden, digitale terrein- of land
schapsmodellen (DLM-en), construeren of door de compu
ter laten construeren. Alleen zitten we dan wel met een
probleem: hoe kunnen we kennis nemen van die DLM-en?
Want er is geen directe verbinding van de computerchips
naar onze hersencellen om ideoplasten over te seinen. Dus
zullen er, in een terugkoppelingsketen (lichtgrijze pijlen in
de schema's), DVM-en en grafische voorstellingen moeten
worden aangemaakt. Het DLM, dat het terrein drie
dimensionaal, dynamisch en met talloze kenmerken kan
beschrijven, wordt met programmatuur volautomatisch om
gezet in het tweedimensionale DVM en de grafische voor
stelling. Je tekent geen kaart meer, je construeert een model
van het terrein. De computer maakt dan de kaart of elke
andere gewenste grafische voorstelling voor je, vanuit elk
denkbaar perspectief, er daarbij onder andere zo goed
mogelijk voor zorgend dat ongewenste overlappingen tussen
symbolen of teksten worden voorkomen.
Bij geo-informatiesystemen (GIS) wordt het DLM opge
bouwd uit metingen en andere waarnemingen, in het terrein,
uit foto's, uit vroeger gemaakte kaarten en registers en uit
remote sensing-opnamen. In de vele trajecten kunnen
mensen actief zijn, maar de computer kan ook steeds vaker
zelfstandig, dat wil zeggen op basis van ervaring die mensen
in programmatuur hebben omgezet, de gegevens uit het
terrein of uit gescande foto's, kaarten en teksten inter
preteren tot digitale landschapsmodellen.
Constructie van
digitale modellen
van een bestaande
of toekomstige
wereld, en afleiding
daaruit van
digitale visualisa
tiemodellen.
W terrein
VILM DLM
M 4 D
dVM DVM
G kaart
Maar er blijft plaats voor de fantasie. Je
kunt ook ontwerpen met de computer,
Computer-Aided Design (CAD). Aan
een digitaal model van het bestaande
landschap voeg je mogelijk toekomstige
elementen toe, je onderzoekt hoe dat
werkt en of het maakbaar is, en de
computer maakt dan de toekomstige
wereld en zijn functioneren zichtbaar.
Misschien wordt het ontwerp wel ge
realiseerd. Robots zouden dan het
werk kunnen uitvoeren: Computer-
Aided Manufacturing (CAM). Maar als
het te ingewikkeld wordt, moeten er
toch weer plankaarten en bouwteke
ningen worden gemaakt voor mensen
die, gelukkig maar, als kind hebben
leren lezen, denken en handelen. „To
read with the eyes it's so clumsy".
Zou het?
Summary
From terrain to map, and back;
events in the brain and the computer
Between the terrain and its visible
representations at least four types of
models can be distinguished: Mental
and Digital Landscape Models (MLM
and DLM) and Mental and Digital
Visualisation Models (MVM and
DVM). A number of trajectories
through these models are described in a
historic-materialistic way.
462
