A
N ieuwe voordeuren
Nederland 26,32 are kleiner?
NGT GEODESIA
1995-12
enclaves van Baarle-Nassau in de ge
meente Baarle-Hertog". Het omvat,
naast allerlei juridische en formele aan
gelegenheden, een opsomming van de
dertig enclaves met hun oppervlakte,
omtrek en nummers van alle grenspun-
ten, gevolgd door een lange lijst van al
die grenspunten met hun coördinaat
waarden in RD en in Lambert 1950.
Dit is de eerste keer dat een stuk rijks
grens met behulp van coördinaten is
vastgelegd; vroeger gebruikte men beel
dende omschrijvingen in de vorm van
topografische elementen en benamin
gen. De bijlage bij het Proces-Verbaal is
een kloek boekwerk op A3-formaat,
drie centimer dik, dat alle - verkleinde
plans bevat van Baarle-Nassau en van
Baarle-Hertog waarop enclaves staan
afgebeeld.
In Baarle bepaalt de plaats van de huis
deur (of de voornaamste toegangsdeur)
in welk land de bewoner zijn domicilie
heeft. De juridische rijksgrens verschilt
dus van de „beheersgrens" van de beide
landen.
Rond 1980 was er bij een hermeting
aan de Chaamseweg 10 en 11 in Baarle
al geconstateerd dat de voordeur van
een Belgisch huis eigenlijk in Neder
land lag. Dat had geen directe conse
quenties: de meting had - door zijn
ambtshalve karakter geen rechtsgevol
gen. Maar toen duidelijk werd dat de
metingen zouden worden gebruikt voor
de definitieve grensvaststelling, maakte
de hoogbejaarde bewoonster bezwaar:
door toepassing van de „voordeur-
regel" zou zij ineens in Nederland
komen te wonen. En daar voelde ze
niets voor. Het bleek echter nog inge
wikkelder te zijn (fig. 2). De voordeur
was een dubbele toegang: de rechter
(nummer 11) tot het benedenhuis van
de hoogbejaarde mevrouw, de linker
(nummer 10) tot de bovenwoning.
Beide deuren dreigden in Nederland te
Fig. 3.
De grensaan-
wijzing van het
,80-roeden-stuk
komen staan. Het probleem is op typisch Baarlese wijze op
gelost: bij de linker toegang zijn raam en deur omgedraaid
(het raam lag nog wel in België), zodat de deur van nummer
10 weer in het juiste land stond. En ten behoeve van de
mevrouw op nummer 11 is de toegangsdeur tot haar garage
(uiterst links op de foto) gepromoveerd tot hoofdingang
(met nummer 9A), onder gelijktijdige verzegeling van de
huisdeur voor nummer 11 en verwijdering van dat nummer
plaatje. Ze moet nu wel wat omlopen om bij haar huiskamer
te komen, maar zo kon de status quo toch worden gehand
haafd
Op dinsdag 22 augustus 1995 staat Harry Herben, samen
met de burgemeesters van de beide Baarles, op een perceel
ergens in het westen van de gemeente Baarle-Nassau om een
nieuwe grens uit te zetten (fig. 3). Afgezien van een paar
koeien hebben waarschijnlijk maar weinigen de grond be
treden waar Herben en de burgemeesters nu staan. Toch
heeft dit stukje weiland, gelegen in het nagenoeg ongerepte
natuurgebied De Withagen en slechts bereikbaar via zand
weggetjes en afrasteringen van prikkeldraad, de Nederlandse
en Belgische pers gehaald. „Nederland wordt stukje kleiner",
„Nederland raakt in Baarle-Nassau kwart hectare grond
gebied aan België kwijt", schreeuwden een aantal Neder
landse krantekoppen. Wat was er aan de hand?
Na ruim 150 jaar heeft een college van wijze mannen, de
Koninklijke Grenscommissie, uiteindelijk de knoop door
gehakt: geen Gordiaanse, maar een echt Baarlese knoop. Die
knoop hadden de heren na lang vorsen gevonden in het
proces-verbaal van beschrijving van de grens tussen Neder
land in België, dat bij het grensverdrag van 8 augustus 1843
hoort. In artikel 90 van dit vergeelde document staat het
probleem omschreven:
Door het hestuer der gemeente Baar-le-Hertog wordt beweerd
dat in de parceelen no. 302 en 303, 80 roeden plaatselyke maat,
behoorende aen de gemeente Baar-le-Hertog, begrepen is en
waar van aan hunne zyde de lasten altyd zyn betaald; deze voor-
dragt tot nog toe niet volkomen bewezen zynde zoo worden deze
parceelen, by het sluiten van dit proces-verbaal, tot nadere justi
ficatie, voor onafgedaan gehouden
In enkele woorden samengevat: er is hier sprake van betwist
gebied. Dat is sedert die tijd altijd wel min of meer bekend
geweest; in de volksmond sprak men van een stukje nie
mandsland. Maar de vraag wie de eigenaar van die tachtig
roeden is, heeft nooit ter discussie gestaan: uit het kadaster
blijkt precies wie de rechthebbenden geweest zijn en wie nu
eigenaar is. Het „niemandsland" was dus altijd „iemands-
land".
Wat wel betwist is gebleven, is de soevereiniteit: waren die
tachtig roeden nu Nederlands of Belgisch? De grenscom
missie heeft in haar wijsheid besloten dat het betwiste gebied
onder de Belgische soevereiniteit valt. Om het perceel vervol
gens te kunnen uitzetten, heeft Herben nog een grondig
onderzoek naar de metrieke maat van de „roede" moeten
doen. Uiteindelijk is van de twee mogelijke waarden de
ruimste genomen - het verschil zou slechts enkele tientallen
vierkante meters zijn geweest en zo ruimhartig wilde men
zich van Nederlandse zijde wel opstellen. Door de onder
tekening van het Proces-Verbaal op 31 oktober 1995 is de
22ste enclave van Baarle-Hertog een feit geworden. Maar de
eigendom blijft zoals die was: van de Nederlandse Staat
551
