Mens-computer-interactie in kaart
Gebruikersobjecthandelingen en hun uitdrukkingsvorm
MODELLEN VAN TERREIN EN KAART
GEODESLA 1997-7/8
geo-information engineering, visualisation, theory keywords
geo-informatievoorziening, visualisatie, theorie trefwoorden
In een vak, waarin ruimtelijke informatieverzorging
voor velerlei toepassingen centraal staat, lijkt het
onontkoombaar meer onderzoek te verrichten naar de
omgang met digitaal beschikbare ruimtelijke gegevens.
Daarbij neemt de mens-computer-interactie, ook
via kaartbeelden, een belangrijke plaats in. Wat zijn
nu in hoofdlijnen de onderdelen van die interactie?
Een schema, bewerkt naar Redmond-Pyle Moore [1],
brengt dit zeer inzichtelijk in kaart (fig. 3).
Ruimtelijke informatie wordt steeds
vaker elektronisch ingewonnen, op
geslagen en bewerkt, en dan niet als
digitaal gecodeerd kaartbeeld, maar als
ingrijpend nieuw, fundamenteel an
ders, digitaal model van alles wat we
buiten in de wereld tegenkomen of be
denken. Door middel van het beeld
scherm wordt dit onzichtbare digitale
landschaps- of terreinmodel toeganke
lijk en hanteerbaar gemaakt voor het
bij de inwinning en bewerking betrok
ken personeel, en voor de externe ge
bruiker. Er valt hierbij te onderschei
den tussen interactieve visualisatie,
waarbij dezelfde gegevens op verschil
lende wijze kunnen worden getoond
maar verder niet veranderen, en de
veel complexere visuele interactie,
waarbij de gegevens zelf door directe
manipulatie op het beeldscherm ook
te wijzigen zijn [2]. In beide gevallen
echter is daarbij het onderscheid tus
sen de gedachteninhoud (wat is er
weergegeven?) en de uitdrukkings
vorm (hoe is het weergegeven?) van
het grootste belang (fig. 1). Maar om
dat het beeldscherm, anders dan het
statische papier, dynamische proces
sen kan tonen en daarmee ook gebrui
kersacties op de getoonde objecten en
ir. René
van der Schans,
zelfstandig
adviseur voor
kaartgebruik
en interactie
bij GIS
te Bennekom.
processen mogelijk maakt, moet bij een analyse van de
mens-computer-interactie en de gebruikersinterface ook de
relatie tussen objecten, handelingen en processen worden
onderzocht, zowel in de wereld, in onze gedachten, als in
het beeldvlak (de kaart)
Ter voorbereiding van de uitleg van Redmond-Pyle
Moore's schema zal ik eerst kort de hoofdlijnen van het
onderscheid gedachteninhoud/uitdrukkingsvorm (ofwel
landschapsmodel en visualisatiemodel) herhalen [3]en de
Fig. 1.
Gedachten over
terrein en kaart.
311
hoe zal ik dat
eens tekenen?
mentale/digitale
landschaps
modellen
•wat Stelt dit
nou voor?
mentale/digitale
visualisatie-
modellen
foto's tekst, tekeningen,
kaarten
De landschaps- of terreinmodellen (LM) beschrijven het landschap
en wat daarin voorkomt en gebeurt als (dynamische) terreinobjecten,
met terreingeometrie en terreinattributen (thematiek), geheel ongeacht
hun eventuele grafische weergave. Zij vormen de gedachteninhoud.
De visualisatie- of kaartmodellen (VM) beschrijven de kaart of ander
visualisatiemedium als (dynamische) grafische beeldobjecten (stippen,
strepen, vlekken, tekst), met beeldgeometrie en kleuren of grijswaarden,
ongeacht wat het allemaal voorstelt. Zij zijn de uitdrukkingsvorm.
De kunst is nu, uitdrukkingsvormen met gedachteninhouden te verbinden.
Net als het landschap is de kaart deel van de wereld. En er zijn mensen.
Daardoor zijn er zowel in het hoofd (mentaal) als in de computer (digitaal)
twee soorten onzichtbare voorstellingen (modellen) te onderscheiden:
modellen van het terrein (landschapsmodellen of terreinmodellen);
modellen van de kaart (visualisatiemodellen of kaartmodellen).
