Leidse sterrenwacht. Integendeel, de Leidse astronomen
hebben kwalitatief goede lengtebepalingen uitgevoerd, die
qua precisie niet onderdoen voor hedendaagse lengtebe
palingen, uitgevoerd met doorgangsinstrumenten. Daar
naast blijkt dat de Bessel-ellipsoïde scheef georiënteerd is
ten opzichte van het astronomische stelsel. In hoofdzaak
deze twee „foutenbronnen'' veroorzaken de geconstateerde
systematische afwijking in lengte.
N ieuwe lengte- en breedtebepalingen
Tijdens deze meetcampagne zal station Utrecht (geo
detische pilaar op het waarneemdak van sterrenwacht
„Sonnenborgh") als referentiepunt dienen voor de astro-
geodetische waarnemingen met het Zeiss Ni2 astrolabium.
Om deze metingen te controleren, zullen ook metingen op
het Observatorium voor Satelliet Geodesie te Kootwijk
worden uitgevoerd. Op dit laatst genoemde station zijn in
1976, met behulp van de Wild T4 universaal theodoliet,
absolute metingen verricht door de TU Delft evenals in
1979 door het Deutsche Geodatische Forschungsinstitut
met behulp van een Danjon-astrolabium [6] [7]. Daar de
mogelijkheid zich nu voordoet zullen ook astro-geo-
detische metingen worden verricht op andere geodetische
Met dank
aan prof. dr.
W. de Graaff
en dr. ir. E. J.
de Min.
stations om het aantal validatiepunten
voor de nieuwe geoïde, waarvoor
thans nog extra geodetische metingen
worden verricht, te vergroten. Tevens
zal worden teruggekeerd op die sta
tions waarvan het vermoeden bestaat
dat de destijds bepaalde geografische
positie, om welke reden dan ook, on
juist is. Zo zullen nieuwe astro-geo-
detische metingen worden verricht op
de Oldehove te Leeuwarden om de
(oude) lengtebepalingen uit 1947 sta
tistisch te kunnen toetsen. Al deze me
tingen tenslotte zullen in twee jaar
moeten plaatsvinden: een echte uit
daging dus!
In het sterrenkundig tijdschrift Zenit
zal onder andere een reisverslag van de
metingen verschijnen.
Astronomical geodesy in
The Netherlands
In The Netherlands geodetic-astronomi
cal observations were carried out in the
period 1893-1979, under the auspices
of the Netherlands Geodetic Commis
sion. The objective was to establish a
reference ellipsoid for the national trian-
gulation, to verify geodetic networks
with twin Laplace stations and to deter
mine deviations of the vertical for com
puting an European astro-gravimetric
geoid. New geodetic-astronomical obser
vations will be carried out in the years
1997-1998 at a number of stations of
the primairy network of The Nether
lands, using a Zeiss Ni2 astrolabe. The
Sonnenborgh observatory at Utrecht
will be used as a reference station for the
Zeiss Ni2A measurements to determine
the observer's personal time error. Fur
thermore this paper gives background
information about this geodetic-astrono
mical project in relation to the new gra
vimetric geoid for The Netherlands.
428
Om de geconstateerde systematische afwijking in lengte
nog eens onafhankelijk te kunnen toetsen, zullen door
Stichting „De Koepel", in samen
werking met TU Delft, Rijksdrie
hoeksmeting, Meetkundige Dienst
van de Rijkswaterstaat, Nederlands
Meetinstituut, Koninklijk Nederlands
Meteorologisch Instituut en Hoge
school van Utrecht, op klassieke wijze
astro-geodetische metingen worden
uitgevoerd op de Leidse en Utrechtse
sterrenwacht en in de nabijheid van de
Onze Lieve Vrouwetoren te Amers
foort met behulp van een Zeiss Ni2
astrolabium. Hierbij wordt het tijdstip
waarop een bepaalde ster een bepaalde
zenitafstand C, heeft bereikt, visueel
bepaald. Bij dit instrument is dat een
zenitafstand van ongeveer 30°. Uit waarnemingen aan
meerdere sterren, verspreid over het gehele azimut, volgen
de geografische breedte en lengte. Het voordeel van een
astrolabium is dat twee belangrijke foutenbronnen, die bij
absolute hoogtemetingen een grote rol spelen, worden ge
ëlimineerd, namelijk de doorbuiging van de kijker en de
fout in de tappen die vóórkomen bij doorgangsinstrumen
ten. Daarnaast is het Zeiss Ni2 astrolabium licht, hand
zaam, en eenvoudig en snel op te stellen. Daar het tijdstip
waarop een ster een bepaalde zenitafstand heeft bereikt,
visueel wordt bepaald, kent het astrolabium een persoon
lijke waarnemingsfout. Om deze te elimineren, zullen op
de Utrechtse sterrenwacht door verschillende waarnemers
absolute metingen worden verricht met behulp van een
Wild T4 universaal theodoliet en een DKM 3A theodoliet
die voorzien zijn van een zelfregistrerende micrometer
(fig- 5).
Fig. 5.
De astro-
geodetische
meetinstrumenten
met links de tijd-
registratie-appara-
tuur, in het
midden op het
oranje statief het
Zeiss Ni2 astrola
bium en rechts op
de stenen pijler de
DKM 3A theo
doliet.
1997-10
GEODESIA
Summary
