A
azimuts voor Amersfoort (station Groningen is in deze
berekeningen weggelaten daar de nodige geodetische ge
gevens nog niet beschikbaar waren). Hiervan heeft men het
gemiddelde genomen als definitieve ellipsoïdische breedte
en azimut [4]. Dit komt erop neer dat de oriëntatie van de
Bessel- ellipsoïde zodanig is bepaald,' dat in deze dertien
punten een best passende aansluiting op de geoïde werd
verkregen.
Bij de berekening van het Nederlandse driehoeksnet op de
Bessel-ellipsoïde heeft men de meridiaan van Amersfoort
als nul-meridiaan aangenomen. Veel later, in 1918, is pas
de lengte van Amersfoort ten opzichte van de internatio
nale meridiaan van Greenwich vastgesteld [4], Dit is toen
als volgt gedaan. Jarenlang hebben astronomen van de
Leidse sterrenwacht, onder andere met behulp van de grote
meridiaancirkel van Pistor Martins, lengtebepalingen
uitgevoerd ten opzichte van Leipzig (1867), Brussel
(1868), Bonn (1870), Greenwich (1880/81) en Parijs
(1884) (fig. 3). Tevens heeft de Rijkscommissie in 1893 het
lengteverschil ten opzichte van het geodetische station
Ubagsberg laten bepalen ter aansluiting op het Duitse en
Belgische hoofddriehoeksnet [12] [14]. Aan de hand van
deze meetresultaten en gebruikmakend van lengtebepa
lingen uitgevoerd op andere Europese sterrenwachten, kon
dr. C. Tb. Albrecht (1843-1915) van het Königlich Preus-
sische Geodatische Institut te Potsdam de geografische
lengte van onder andere de Leidse sterrenwacht berekenen,
namelijk 17'56",149 ten oosten van Greenwich [1].
Dit resultaat is dan ook (sinds 1909) terug te vinden in
het astronomische jaarboek „The Nautical Almanac",
uitgegeven door de Royal Greenwich Observatory. Met
behulp van het primaire driehoeksnet, dat tussen 1885 en
1904 was ingemeten, was het mogelijk het lengteverschil
tussen Leiden en Amersfoort geodetisch te berekenen
(0°54'13",229) waardoor de lengte van Amersfoort ten
opzichte van de internationale meridiaan van Greenwich
kon worden vastgesteld, namelijk
5°23'15",500 ten oosten van Green
wich [4]. Deze methode heeft echter
wel als nadeel dat gemakkelijk een sys
tematische fout in lengte kan optreden
ten gevolge van:
onnauwkeurig uitgevoerde astrono
mische of geodetische metingen te
Leiden (Sterrenwacht);
een sterker of minder sterk verloop
van de geoïde in Leiden dan in
Amersfoort;
foutieve oriëntatie van de Bessel-
ellipsoïde waardoor het gehele drie
hoeksnet scheef komt te liggen ten
opzichte van het astronomische stel
sel;
foutieve lengtebepalingen binnen
het astronomische lengte-netwerk
van dr. Albrecht die de vereffende
geografische lengte van Leiden nega
tief beïnvloeden.
Doordat destijds alleen <j)(), A,0 en A0
voor het basispunt, de Onze Lieve
Vrouwetoren te Amersfoort, zijn vast
gelegd, kan de Bessel-ellipsoïde nog
steeds roteren ten opzichte van het
astronomische stelsel. De geodetische
coördinaten van getrianguleerde pun
ten zullen bij een kleine rotatie nauwe
lijks veranderen, doch de ellipsoïdi
sche hoogten van deze (gewaterpaste)
punten wel. Om ellipsoïdische hoog-
Fig. 3. ten te bepalen, moeten ook ^o> fio en
De meridiaanzaal N() in het basispunt bekend zijn.
van de Leidse
sterrenwacht begin Omdat deze parameters begin van
deze eeuw met in deze eeuw niet expliciet zijn bepaald,
het midden de kan de bepaling ervan alsnog gebeu-
16-cm meridiaan- ren. De keuze van deze parameters zal
cirkel van Pistor zo worden gedaan, dat de Bessel-ellip-
Martins uit 1861. soïde zo goed mogelijk aansluit bij de
Met dit instrument geoïde, hetgeen vroeger ook al de be-
zijn, onder andere doeling was. Het realiseren van een
in opdracht van de optimale aansluiting tussen de geoïde
Rijkscommissie en de Bessel-ellipsoïde kan op ver
foor Graadmeting schillende manieren gebeuren, al naar
en Waterpassing gelang de metingen die ervoor be-
diverse lengtebe- schikbaar zijn. Een goede overall-aan-
palingen uitge- sluiting tussen de Bessel-ellipsoïde en
voerd. De de geoïde zou kunnen worden ver-
meridiaancirkel kregen door minimalisatie van de ge
wet toebehoren is integreerde Bessel-geoïdehoogten in
thans te bezichti- Nederland [10]. Op deze manier
gen in het Museum wordt daadwerkelijk een goede aan-
Boerbaave in sluiting bereikt, zoals altijd is bedoeld.
Leiden.
(Foto: Leidse
sterrenwacht.)
426
1997-1°
GEODESIA
