A
het proces van de planvorming en realisatie van rail-infra-
projecten. De Meetkundige Dienst ziet onder andere een
toepassing in het beheer van de kust. Dit zijn uiteenlo
pende toepassingen met verschillende soorten gebruik en
gebruikers.
Het proces van ruimtelijke gegevensverwerking bestaat uit
drie soorten gebruik: exploratie, analyse en presentatie. Ex
ploratie is het zoeken naar aard, relaties en patronen in een
onbekend gebied. Analyse is het ontleden in bestanddelen
ter nadere beschouwing of tot beter begrip. Presentatie is
bij het grote publiek het bekendst en betreft het aan
schouwelijk weergeven van resultaten. In een proces van
planvorming en uitvoering zoals bij Holland Railconsult en
de Bouwdienst gaat het voornamelijk om analyse en pre
sentatie: analyse in de vorm van het vaststellen van de hui
dige situatie en het ontwerpen en vergelijken van alterna
tieve oplossingen, presentatie in de vorm van het tonen van
alternatieven aan belanghebbenden. Voor het ontwerpen
en vergelijken van alternatieven is het van belang dat er veel
interactie mogelijk is met het systeem. De situatie moet
snel kunnen worden gewijzigd in de visualisatie of de data
base. De aanschouwelijkheid is minder belangrijk, zolang
de weergave maar duidelijk is. Voor presentatie daarente
gen is vrijwel geen interactie nodig, het gaat daar slechts om
het weergeven van resultaten. Deze moeten echter wel een
aanschouwelijk beeld geven.
Het soort gebruikers kan ook sterk variëren. Over het al
gemeen is het soort gebruikers gekoppeld aan het soort
gebruik. In de exploratiefase is een beperkt aantal mensen
met de gegevens bezig. Dit zijn specialisten die zoveel
mogelijk interactie willen en waarvoor de „mooie plaatjes"
minder belangrijk zijn. Analisten zijn ook specialisten,
maar meer vakmensen die conclusies moeten trekken uit de
gegevens. Voor presentatie zijn vooral mooie plaatjes be
langrijk; voor de gebruiker zijn daar de analytische moge
lijkheden van het pakket niet van belang, hij is alleen ge
ïnteresseerd in de resultaten. Aangezien het gebruik bij
Holland Railconsult, de MD en de Bouwdienst is gericht
Projectdoelstellingen:
modelleren, manipuleren en analyseren van ruimte
lijke gegevens in een 3D-GIS;
koppeling van 3D-GIS en VR-technieken op verschil
lende platform-niveaus;
toepassen van VR-technieken als gebruikersinterface
om interactie met de ruimtelijke gegevens binnen het
3D-GIS mogelijk te maken.
Projectteam:
TU Delft - subfaculteit Geodesie
TU Delft - subfaculteit Technische Wiskunde en
Informatica
ITC
RWS Meetkundige Dienst en Bouwdienst
Holland Railconsult
TNO-FEL
SARA
CrossWorlds
Kader 1. op zowel analyse als presentatie, zullen
er specialistische en niet-specialistische
gebruikers zijn. Planvormers en ont
werpers maken regelmatig gebruik van
de aanwezige systemen, waarbij de na
druk ligt bij de ontwerpers. Deze ge
bruikers zijn specialisten, variërend
van redelijk gespecialiseerd en niet
echt technisch ingesteld (planvormers)
tot technisch gespecialiseerd (ontwer
pers). Om in een virtuele wereld te
kunnen ontwerpen, is veel interactie
met die wereld nodig. Een grote groep
gebruikers zijn de belanghebbenden
en inspraakhebbenden. Voor hen
geldt slechts het resultaat en zij stellen
dus andere eisen aan het pakket, te
weten een zo duidelijk mogelijke
weergave van de resultaten.
Visuele interactie
interactieve virtuele omgeving
gebruiker(s)
tools/hulpmiddelen
reële controls
virtuele controls
VR is een vorm van visualiseren. Een
koppeling op basis van een GIS voor
de analyse van gegevens en een VR-
systeem voor de visualisatie van die ge
gevens ligt dus voor de hand. Bij een
dergelijke koppeling is er weinig tot
geen interactie mogelijk in de virtuele
omgeving. De enige interactie is dat de
gebruiker door het model kan bewe
gen. Voor verschillende soorten ge
bruik is dit een prima oplossing. Ge-
Fig. 1. gevens kunnen op een realistische ma-
Schematisering nier worden gepresenteerd. In bouw-
van de interactieveprojecten kan dit worden gebruikt om
virtuele omgeving. alle belanghebbenden en geïnteres-
210
1998-5
Gebruik
Gebruikers
GEODESIA
LWI project 3D-GIS VR
objecten (attributen)
- gebouwen
- infrastr. werken
- voertuigen
- planvormers
- ontwerpers
- inspraak hebbenden
- beheerders
- niveau van realism
- 2D kaart
- helicopterview
- coördinaatlijnen/grid
- virtuele gids
- pull down PC
- enz.
- dataglov
HMD
- m uis
- enz.
- buttons
- pointers
- menu's
- enz.
