3D geo-informatie inwinnen en toepassen
VERSLAG
4e KvAG-studiemiddag
Zo'n zeventig deelnemers waren don
derdag 26 november 1998 naar de
Subfaculteit der Geodesie van de TU
Delft gekomen voor het bijwonen van
de eerste integrale themamiddag van
de Kring voor Aardobservatie en Geo-
informatica (KvAG). Meestal wordt
een themadag of -middag door een
sectie georganiseerd, maar deze keer
was het voor het eerst dus een gemeen
schappelijke activiteit van de drie sec
ties, fotogrammetrie, remote sensing
en GIS.
Martien Molenaar (ITC), voorzitter
van de KvAG, was ook middag-voor
zitter en lichtte het thema "3D geo-
informatie inwinnen en gebruiken"
kort toe. Ook gaf hij aan dat juist in de
kruisbestuiving van de verschillende
geo-vakgebieden de meetwaarde van
de KvAG kan worden gevonden.
Seismische tomografie
De eerste spreker was Roel Snieder
van de Universiteit Utrecht, Faculteit
der Aardwetenschappen. Op zeer hel
dere wijze werden de basisprincipes
van het vakgebied seismische tomo
grafie duidelijk gemaakt. Hierbij
wordt getracht een "beeld" te krijgen
van het binnenste van de aarde door
Peter van
Oosterom,
Kadaster
Apeldoorn.
Fig. 1.
De snelheid van
seismische golven
in de aarde.
modellen te maken, die op juiste wijze de snelheid van de
elastische golven verklaren. Voor deze golven zijn enorme
knallen nodig: eenj kernexplosie (wat tegenwoordig niet
meer voorkomt) of een aardbeving. Deze trillingen worden
dan waargenomen! door seismische stations, waarvan
Utrecht er zelf zo'n Vijftien beheert. Ze liggen op de lijn van
de Zwarte Zee tot! aan Finland, want hier zat nog een
lacune in het internationale meetnetwerk, omdat de Rus
sen in de tijd van h<ft ijzeren gordijn geen behoefte hadden
aan dergelijke internationale metingen. Overigens heeft
Utrecht nog een kernexplosie op slechts zo'n 200 km van
Moskou waargenomen met haar meetstations.
Aan de verschillende snelheden van de golven kan de vol
gende betekenis voorden toegekend: een lage snelheid
wordt veroorzaakt door relatief warm materiaal (stroperig
en duidt op een jong continent) en een hoge snelheid
wordt veroorzaakt door relatief koud materiaal (hard en
duidt op een oud continent). Dit wordt heel goed zichtbaar
wanneer een aardlaag op zo'n 50 km diepte wordt gevi
sualiseerd: "rood is warm", "blauw is koud". Ook kunnen
dwarsdoorsneden wprden gemaakt van deze echte 3D-mo-
dellen, waaruit blijkt dat een oud continent zo'n 200 km
dik is. Het is ook mogelijk een laag te visualiseren, die op
ongeveer 2000 km diepte ligt: hierbij ontstaat een patroon
van warmere en koudere gebieden, die moeilijk te verklaren
is en weinig overeenkomst met het oppervlak meer ver
toont. Seismische tomografie kan op verschillende schalen
worden toegepast: dp schaal van een land (als Duitsland),
op schaal van een continent (Noord-Amerika, fig. 1) of op
wereldschaal. Roel Snieder ging kort in de op de situatie
van Noord-Amerikaj, waarvoor hij in een analyse aangaf dat
niet het bekende alardbevingengebied California (platen
schuiven daar "rustig" langs elkaar) het meeste risico loopt,
maar het gebied rond Seattle. De tip van de middag was
dan ook om de aandelen Boeing en/of MicroSoft per direct
te verkopen. Naast het verfijnen van de modellen (reso
lutie) is de uitdaging waar het vakgebied seismische tomo
grafie nu voor staat 4e overgang van statische 3D-modellen
naar meer dynamische modellen. Dit om vragen als "in
welke richting wordt er bewogen?" en "welke krachten
spelen er?" te kunneji beantwoorden.
Gebruik van 3D-modellen voor beleid
De tweede spreker, Ipo Ritsema van TNO-NITG (Neder
lands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen), ging
iets minder diep on|der de grond, namelijk tot maximaal
10 km. Uit zijn presentatie bleek dat de 3D-modellen in de
geowetenschappen uiteindelijk worden gebruikt voor het
maken van (beleids) beslissingen. Naast wellicht voor de
hand liggende zakeh als observatie, karakterisatie en dyna
miek van het aardse systeem houden de geowetenschappen
zich ook juist bezig met de interactie tussen het aardse sys-
85
GEODESIA
100 200 km
25 100 km
Alsma Wooüwifd arö Snieder. JGR 1
