1
A
HOOBTERZWAIfi.
>1
I
4
i jvM"'i M- f
V
I
vastgelegde situaties wordt wel duide
lijk dat er in de vorige eeuw door de
verveningen gigantische veranderin
gen in het landschap zijn opgetreden,
waarbij het "landschapsbederf" als ge
volg van ruilverkaveling nog beschei
den afsteekt.
Uit een tiental documenten blijkt dat
Polée opdrachten krijgt om com
plexen heide op te meten ten behoeve
van een verdeling of veiling. Dat is
niet verwonderlijk, want hij leeft en
werkt in een tijd dat ontginning van
heidegronden op grote schaal plaatsvindt. Ontginning en
de toepassing van kunstmest maakten het mogelijk om de
uit hun aard onvruchtbare heidepercelen als landbouw
grond te exploiteren. In Zuidoost-Friesland komt deze ont
ginning na 1880 in volle gang, hetgeen leidde tot het geven
van opdrachten door particulieren om heidepercelen uit te
meten (fig. 3).
Water
In Polée's tijd waren nog lang niet alle gronden in water-
schapsverband opgenomen, al deden de waterschappen
daartoe wel pogingen. De eigenaren van vrij op de Friese
Boezem afstromende gronden hadden daar uiteraard geen
behoefte aan. Het is dan ook begrijpelijk dat Polée op 5 ja
nuari 1891 van Notaris Kingma Boltjes een opdracht krijgt
om een "schetsing" te maken. Hieruit zou moeten blijken
dat een poldertje reeds een dijk en ringvaart heeft. De be
treffende "schetsing" zal dan met een "request worden
overgelegd tot staving van het beweeren, dat de plaats geen
belang bij het waterschap heeft". Polée voert de meting nog
in januari 1891 uit en maakt daarbij een wandeling van
2,5 km over deze polderdijk. Onder het hoofdstukje Meet
kundige Grondslag noemde ik al de polderdijk in Boorn-
bergum. Naast de metingen hiervan zijn ook een aardige
tekening en meting van het gestichte stoomgemaal met
schutsluis in de Veenhoop bewaard gebleven.
Al eerder noemde ik twee uitgebreide metingen waarbij
Polée de opdracht krijgt de exacte begrenzing van eiland
oevers te constateren. Zo bepaalt hij onder andere de oever-
grenzen van de onder Terhorne gelegen eilandjes: "Bree-
fenne, Kleinzand en Grootzand". Het bijzondere eraan is
dat hij telkenmale de waterpeilen noteert, bijvoorbeeld:
un Hoorreen «sitüjloote
x «t velden, waarop Zoden, Pïag-
?|v
n-.i
$1 <r ÏT frifj;ti
|U Q'
4 P
i - p itj-i
Fig. 1.
Aankondiging
openbare veiling.
Fig. 3.
Verdeling van
heidepercelen.
"WATERSTAND op den 8 aug.
1893 van de peilschaal van de brug in
de Rijksstraatweg over het verbin
dingskanaal Meensloot-Boorn 0.11
Meter beneden Z.P of 0.53 Meter be
neden A.P". En op een ander klad
veldwerk: "22 jan 1883 0.M 52.75
cM -A.P; 0.M 10.75 cM -Z.P". Met
Z.P. wordt hier het Fries Zomerpeil
bedoeld. De lezer kan hieruit zelf wel
uitrekenen hoeveel centimeter dit peil
lager ligt dan het A.P. Maar het Fries
Zomerpeil is volgens de Encyclopedie
van Friesland 0,66 meter beneden
N.A.P. Is het verschil te verklaren uit
de verschillen in hoogte tussen A.P. en
N.A.P? Een peilsteen in de NH Kerk
van Roodkerk geeft, zoals dat bij
Polée's waarnemingen ook het geval
is, aan dat het verschil tussen A.P. en
F.Z.P. 42 cm bedraagt.
Fig 2.
19e eeuwse
verkaveling
Ofa s Ver/io c/
A
Ongeveer een derde van de opdrach
ten van particulieren is verstrekt met
het oog op toekomstige publieke vei
lingen. Interessant is dat er een aantal
veilingbiljetten, verkoopboekjes en
kaarten in Polée's paperassen is te vin
den, waarvan hij, voor wat betreft de
omschrijvingen van de te veilen onroe
rende goederen, ongetwijfeld mede de
auteur is geweest (fig. 4). Opvallend
zijn de zeven gevallen waarin de vei
ling van complete landbouwbedrijven
wordt aangekondigd, die dan zullen
worden geveild in percelen die vari
eren van zeven tot zevenenveertig per
bedrijf. Of de veilingen van deze land
bouwbedrijven mede werden veroor
zaakt door de tweede landbouwcrisis
(1878-1895), valt moeilijk te bewij
zen. Deze crisis bracht vele faillis
sementen met zich mee, waardoor
ettelijke landbouwbedrijven publiek
moesten worden verkocht, hetgeen
56
1999-2
GEODESIA
Heide
De Notaris R. BARENDS te Heerenveen, zal,
op Dinsdag'-den 2-4 lovember 1801'
'a namiddags 4 uur, in het Hötel "De Koornbeurt\
van de Gebroeders VAN DER WAL te Gorredjjk,
wat de daarbij betrokken minderjarigen betreft, ver
mogens Rechterlijk bevel, verleend door de Arron-
dissements Rechtbank te Heerenveen, finaal ver
knopen:
51 Hectaren, 10 Aren en 90 Centiaren
5 g'eil enz., in 10 perccoleo, door
j eenen Rijks-landmeter nitgebakend, voor
boschcultuur zeer geschikt. Aanwijzer
WIEBE DE HAAN ta Hoornsterzwaag
Aanvaarding na den palmslag.
'Betaling 1 Mei 1892, kosten 12 procent van den
koopprjja. De 10 perceelen staan op den uiterst
lagen prjja van f 1464. (25515)
Ho
Vt
Landbouw(crisis)
