A
ding van een project al direct vastleggen wat de consequen
ties zijn van een wijziging van beleid. Boetebedingen kun
nen hier een goede dienst bewijzen. De intentie van zo n
boetebeding zal niet zozeer zijn het innen van de boete, als
wel het voorkomen dat een gemeente al te lichtzinnig van
mening verandert. Een gemeente doet er overigens goed
aan ook van haar kant een boetebeding op te nemen voor
het geval de projectontwikkelaar van mening verandert.
Het zou niet de eerste keer zijn dat een ontwikkelaar door
gewijzigde marktinzichten plotseling de uitvoeringsplan-
ning bijstelt, of andere prioriteiten wil stellen.
Via de 'gouden koorden' heeft de rijksoverheid altijd ge
probeerd zoveel mogelijk invloed te hebben op het enige
beleidsterrein dat de wetgever vrijwel
geheel aan de gemeentelijke overheid
had toegedeeld, de ruimtelijke orde
ning. De gemeente mag van oudsher
de plannen maken en uitvoeren, maar
de subsidiegever is de rijksoverheid.
Vroeger moesten de gemeenten 'met
de pet in de hand' voor elk plan in
Den Haag subsidie aanvragen; die
werd per plan, en dan alleen als het
plan aan allerlei nadere regels was aan
gepast, toegekend. De gemeenten dachten van deze betut
teling af te zijn toen na veel aandringen het Stadsvernieu
wingsfonds werd ingevoerd. Door middel van de VINEX-
convenanten pakte het Rijk echter weer veel invloed terug
en nu met de invoering van de ISV worden de voorschrif
ten weer verder aangescherpt. Dit zou nog wel verklaarbaar
zijn wanneer het Rijk met die voorschriften veel toege
voegde waarde bood. Dat valt echter nog enigszins te be
twijfelen: de meeste gemeenten hebben echt het Rijk niet
nodig om te bedenken dat zij een visie onder hun strategie
moeten stoppen.
Deze bemoeizucht is des te irritanter wanneer we ons be
denken dat het Rijk het zelf behoorlijk laat afweten als het
erom gaat de gemeenten te voorzien van behoorlijk instru
mentarium voor stedelijke ontwikkelingen. Het juridisch
instrumentarium schiet al jaren tekort, en dat is nu juist het
primaat van de rijksoverheid. Terwijl de stadsvernieuwing
(toen nog sanering geheten) al in het begin van de zeven
tiger jaren behoefte had aan het voorkómen van speculatie
en prijsopdrijving, duurde het tot begin jaren tachtig voor
het voorkeursrecht in binnenstedelijke gebieden werd in
gevoerd. En toen we behoefte hadden aan een dergelijk
instrument om de reeds gememoreerde speculatieve aan
kopen in uitbreidingswijken tegen te gaan, duurde het nog
zo'n jaar of zeven voor de Wet Voorkeursrecht Gemeenten
ook op het buitengebied van toepassing werd verklaard.
Toen hoefde het al bijna niet meer!
De Wet op de Stads- en Dorpsvernieuwing, waarin zowel
het juridisch instrumentarium als de instelling van het
Stadsvernieuwingsfonds werd geregeld, liet ruim tien jaar
op zich wachten. De nieuwste loot aan deze stam van stro
perige wetgeving is de grondexploitatieheffmg; na jaren van
Locatie
ontwikkeling in
het centrum vereist
veel creativiteit.
gemeentelijke pleidooien voor een
betere en effectievere baatbelasting,
kwam het Rijk vorig jaar met een con-
ceptwet die echter door de Raad van
State naar de prullenbak werd verwe
zen. Dus dat kan nog jaren duren.
De stedelijke ontwikkelingen verlie
pen vroeger volgens een vast en een
voudig stramien: de gemeente kocht
de grond, maakte bouwrijp en ver
kocht de kavels aan de bouwers. Te
genwoordig is er een veelheid aan
methoden en technieken. De centrale
vraag bij al die verschillende metho-
Een concentratie den is de vraag naar de gemeentelijke
van winkels is regie, die in de loop der jaren nogal
meer dan alleen wisselend is beantwoord [4] [5].
een economische
functie (Passage, Sommigen menen dat waar een ge-
Den Haag). meente 5% van de investeringen in
een gebied voor haar rekening neemt
en de particuliere markt 95%, de ge
meente zich bescheiden dient op te
Eerste nieuwe stellen. Hier is tegenover te stellen dat
ideeën voor de soort investeringen die een gemeen-
communicatie te en particuliere investeerders doen,
(ontwikkelingsvisie verschillende grootheden zijn. Een
Koningshoek e.o. grote investering die geheel rendabel is
Maassluis), en waar de investeerder een behoorlijk
114
1999-3
Verhouding rijksoverheid gemeenten
GEODESIA
Gemeentelijke regie
