of westelijke richting, waardoor het
kalenderprobleem niet optrad. Er ont
stond daarmee wel al impliciet een da
tumscheiding, die soms ook wijzigde
als de reisrichting veranderde. Toen de
route naar de (indertijd Spaanse) Fi
lippijnen in de eerste helft van de 19e
eeuw werd verlegd van west (via Kaap
Hoorn in Zuid-Amerika) naar oost
(via Kaap de Goede Hoop in Afrika),
werd ook de kalenderdatum aangepast
en verhuisde de eilandengroep dus van
de oostzijde naar de westzijde van de
datumscheiding. En Alaska lag tot
1867 ten westen van de datumgrens
omdat het Russisch was en de meeste
reizigers via Siberië kwamen; na de
overgang naar de Verenigde Staten
werd de kalenderdatum van de VS in
gevoerd en kwam de datumscheiding
in de Bering Straat te liggen.
Binnen Nederland wordt er al één kalender gehanteerd
sinds 1701, toen Drenthe als laatste provincie de oude
Juliaanse kalender verving door de Gregoriaanse. Andere
provincies hadden dat al eerder gedaan. De tijd werd pas op
1 mei 1909 voor het hele land standaard ingesteld. Voor
dien was er een chaos van lokale tijden, 'oude' spoorwegtijd
(de middelbare tijd van Amsterdam die vanaf 1858 door de
spoorwegen als standaardtijd was gebruikt) en 'nieuwe'
spoorwegtijd (vanaf 1892 hanteerden de spoorwegen de
West-Europese of Greenwich-tijd). De standaard van 1909
was de middelbare tijd van Amsterdam, die 19 minuten en
32 seconden vóór liep op Greenwich-tijd. Op 1 juli 1937
werd overgegaan naar de tijd van de 5°-meridiaan; deze tijd
verschilde precies 20 minuten met Greenwich en 40 minu
ten met Duitsland. Pas op 16 mei 1940 voerde de Duitse
bezetter de Midden-Europese tijd in Nederland in; dit is na
de oorlog zo gelaten.
(Vrij naar: Knippenberg De Pater: De eenwording van
Nederland 1988.)
Tot ver in de 19e eeuw vind je dan ook
geen datumgrens op kaarten. Door het
toenemende scheepvaartverkeer kwam
er echter behoefte aan duidelijkheid
op dit punt, net zoals eerder de spoor
wegen de behoefte aan standaardise
ring van de tijd hadden veroorzaakt.
Toen in 1884 de nulmeridiaan door
Greenwich werd vastgelegd, lag het
voor de hand om de andere helft van
deze grootcirkel (de 180"-meridiaan)
als datumscheiding te gaan hanteren.
Maar vreemd genoeg is dat niet ge
beurd. Voor de datum geldt dus dat
490
Fig. 2.
Op deze kaart van
het middendeel
van de Pacific is
de datumgrens geel
aangegeven; de
gebroken lijn geeft
de wijziging aan,
die Kiribati heeft
aangebracht in
1995 (ondergrond
uit Bosatlas).
1999-"
GEODESIA
.Anadyr*,/ Soil von
ïijj Anadyr
St.Lawrence
Kamensjcoje
lorski-
Kodiak j
Petropawlowsk-
Kamtsjatski
<ev" Dutch
Harbor
Kauai
Hawaii
Fnawatak
Bikini
Kwa/alain
J a luit,V
p* larawa- G'lhe"'
S 'arawa. eHan(jcn
Howland (VS.)
Bakai IV.S.)
NAURU M,<i
Abonruif/a
- Bnclarbuiy
Phoonix -
eilanden
Molden
Starbuck
TUVALU
Funafuti
Penrhyn
Carolina
nulalcanal
'Mamhfki
Suwjrrow
Santa-Crut
Vl'MltW
samoan
Rotuma
I Niouwo\
VANUATU i/lubriden
#Port-Vila
S 70
EVani a
Lavu
Viti JL'
ta^^Suva
Pa»WV.«
enootschaps-
-eilanden
TONGA
Arlulaki
n/jndvn
Rarotonga
Nouméa'
10882
eilanden
10045,
O Auckland
reilend
smanzee
nieuw.
ZEELAND
Chfistchurch
Chatham-
Zuidcreil
eilanden
'Dunedin
Bounty-
eilanden
Stowart
VAntipoden
eilanden
Auckland-
eilanden
Campbell
1 Macquaric
1eilanden
Gollvat
Alaska
Palmyra
<vs>
\l "-labuaeran
Mi -• "romoM
v
Tubuai- t
eilanden
Datum en tijd in Nederland
