7u
elk bevoegd gezag het recht heeft om
die naar eigen goeddunken vast te stel
len. Het staat Nederland dus in princi
pe vrij om een andere kalenderdatum
te gaan hanteren dan bijvoorbeeld
Duitsland
Dubbele Eerste Kerstdag
De datumscheiding werd weliswaar
niet officieel vastgesteld, maar uit de
plaatselijke gebruiken volgde wel on
geveer wat de locatie ervan was. Die
viel in grote lijnen samen met de 180°-
meridiaan, met enkele afwijkingen
vanwege plaatselijke omstandigheden.
Zo volgt hij tussen Rusland en de VS
(Alaska) de staatsgrens, bij de eilan
dengroepen Tonga (van oorsprong
sterk georiënteerd op Fiji en Nieuw-
Zeeland) en Chatham (bezit van
Nieuw-Zeeland) buigt hij uit naar het
oosten. De enige grote correctie vond
in 1895 plaats, bij de Cook Eilanden.
De missionarissen aldaar hadden altijd
dezelfde kalenderdatum gehanteerd
als Nieuw-Zeeland, maar de eilanden
groep lag zo ver naar het oosten (op
ongeveer 160° westerlengte) dat in
1896 de kalenderdatum werd verscho
ven ze hebben dat met een dubbele
Eerste Kerstdag opgelost.
Over de ligging van Tonga ten opzich
te van de datumgrens doet overigens
nog een aardig - en zeer oud - verhaal
de ronde. Het landje is bijzonder reli
gieus en de zondag is er nog echt een
dag des heren. Zelfs de Zevende Dags
Adventisten doen dat, terwijl die nor
maal gesproken hun sabbath op zater
dag vieren. Dat kan en mag daar om
dat de datumgrens een bocht 'om'
Tonga heen maakt, waardoor men
min of meer oneigenlijk een dag 'voor
uit' gegaan is. Als de datumgrens ge
woon recht langs de 180° meridiaan
zou hebben gelopen, dan had wat nu
een zondag is, eigenlijk een zaterdag
moeten zijn
Vijfentwintig tijdzones
In het Nederlands is voor de datum
scheiding het woord 'datumgrens' in
zwang geraakt; in het Engels wordt het
woord 'date line' gebruikt, dat wat
vager is en eigenlijk beter past bij de
ongedefinieerde status ervan. De da
tumgrens op de meeste hedendaagse
kaarten volgt de lijn die in 1921 door de Britse Admiraliteit
op z'n zeekaarten werd getrokken (fig. 2). De datumgrens
hoeft niet samen te vallen met de grens van tijdzones. Ster
ker nog; gerekend vapaf de eerste tijdzone van Greenwich
ligt hij (althans de 18p°-meridiaan) midden in de dertiende
standaardtijdzone die loopt van 172° 30' westerlengte tot
172° 30' oosterlengtje. Omdat in die dertiende tijdzone
weliswaar overal dezélfde tijd heerst, maar links en rechts
van de datumgrens eën andere kalenderdatum, kun je ook
stellen dat er eigenlijk vijfentwintig tijdzones op de wereld
zijn: drieëntwintig van 15° breedte en twee van 7°30'
breedte.
Vals spel
Van tijd en datum is in de Pacifische regio een aardige wir
war gemaakt (fig. 3). Daaruit blijkt dat Tonga één tijdzone
oostelijker ligt dan alle andere bewoonde eilanden ten wes
ten van de datumgrehs en daar 'begint' dus altijd de nieuwe
dag (of beter: de niehwe kalenderdatum). Dat heeft eigen
lijk nooit ter discussié gestaan, en Tonga afficheert zich dan
ook als 'Het land waar de tijd begint'. Ook heeft het een
International Date Fine Hotel, en het lokale Royal Tonga
Beer heeft als reclameslogan 'The First Beer in the World.
Every day'. En wat altijd gold, geldt natuurlijk ook op 1
januari 2000.
Fig. 3.
De datumgrens
(geel) loopt dwars
door de ingestelde
tijdzones (groen
heen. Zowel Tonga
als Samoaeen
paar honderd kilo
meter noordelijker,
liggen in dezelfde
zone; hun kloktijd
is dus gelijk, maar
op Samoa is het
altijd 'gisterenten
opzichte van
Tonga (onder
grond uit Bosatlas).
•v
I P
p*m\r,h,
In 1995 echter besloot het eilandenstaatje Kiribati, dat
enkele dozijnen eilandjes omvat, die verspreid liggen over
een paar miljoen vierkante kilometer zeeoppervlak zowel
links als rechts van de datumgrens, het hele gebied binnen
één (kalender)datufn onder te brengen. Daardoor kreeg de
datumgrens een eriorme uitbuiging naar het oosten, over
twee tijdzones heeh (de tijdzonegrenzen werden niet ver
anderd). Het besluit was op zichzelf niet onlogisch, en Kiri
bati had er het recht toe. Toch was het wel erg toevallig dat
zij nu, luttele jaren voor de millenniumwisseling, plotseling
zo'n grenswijziging doorvoerden, en andere landen vonden
het besluit 'vals spel'. Daarmee begon de wedloop wie de
eer van 'de eerste' op 1 januari 2000 kon gaan opeisen.
wordt vervolgd)
491
GEODESIA
1999-n
Gi/bert-
viand (VS.)
Baker /V S.)
eilanden
Photnix-
eilanden tnderbury
BAT
TUVALU
Funafuti
Tokelau
(N.-2.)
SAM0AV
Apia
Wallis en lituna
a •Nieuwe
)Hebriden
Van
wu^L<"
Levu'^s uva
Fljf
mmm Tong
Pórt-Vila
TONGA
Pahnyra
<vs> jJStïIn*
anima
abuaeran
Jams
Kintimat
Malden
Star buck f1 j
o y n e
Péhrbyh Caroline
'MarMki f'""'
Suwartow
Cookeilanden
(N.-Z.)
Genootschaps
eilanden
Rato ton ga C I I
W Tubüai1
eilanden
