y
De eerste zonsopkomst
De \ar\dmeter
Tonga mag dan wel de eerste zijn die
het nieuwe millennium binnengaat,
maar hun slogan 'First Dawn Tonga
2000' slaat op het eerste
daglicht (en dan wordt ei
genlijk bedoeld het mo
ment van zonsopgang).
De vraag waar dat te zien
is, is ontnuchterend sim
pel te beantwoorden. Aangezien de zon
op 1 januari ten zuiden van ongeveer 66°
3' zuiderbreedte continu boven de hori
zon staat (de zuidelijke middernachts-
zon), zijn alle plaatsen op Antarctica
langs de datumgrens op dit continent
om 0.00 uur getuige van de eerste zonne
stralen op deze datum.
Voor wie dat niet romantisch of - zo
als de eilandbesturen in de Pacific vin
den - niet serieus genoeg is, komt dan de
vraag aan de orde waar de eerste bewoon
de plek is waar de eerste zonnestralen
van het millennium zichtbaar zullen
zijn. Dat kan gelukkig wetenschappelijk
worden bepaald: geknoei met tijdzones
en datumgrens helpt hier niet. Vanwege
de scheve stand van de zon loopt de lijn
van de dageraad scheef over het aard
oppervlak (fig. 3). Het eerste bewoonde
oord dat door deze lijn wordt geraakt, is
de boerderij van Ken en Eva Launaze op
Pitt Island (fig. 4), een onderdeel van de
Chatham Islands die 800 km ten oosten
van Nieuw-Zeeland liggen. De zon zal
daar opkomen om 4:49 lokale tijd. Op
Tonga komt de zon pas een half uurtje
later op; de 'First Dawn'-slogan is dus
niet correct. (De Nieuw-Zeelandse poste
rijen geven een postzegel uit waarop 3:59
staat vermeld. Dat zal vermoedelijk slaan
op het eerste daglicht en niet op de
eigenlijke zonsopkomst.)
En Kiribati dan?
Kiribati ligt weliswaar veel ooste
lijker dan de Chatham Islands, maar ook
veel noordelijker. Door de scheve stand
van de dageraadslijn wordt die oostelijke
voorsprong weer vrijwel tenietgedaan.
Het eerste eiland van Kiribati dat het
zonlicht ziet, is Millennium Island (tot
1997 nog Caroline geheten), op 10° 0' zui
derbreedte en 150°15' westerlengte, 21
minuten voordat dat op Pitt Island ge
beurt. Het is echter een kleine onbe
woonde atol die vrijwel net zo ontoegan
kelijk is als Antarctica. Het eerste be
woonde eiland van Kiribati, Kiritimati
(wat overigens 'Christmas' betekent),
heeft de zonsopgang pas 27 minuten na
Pitt Island. Alle moeite
van Kiribati om vooraan
te staan, heeft dus feite
lijk niets opgeleverd.
Hekkensluiter
Bij al dit geweld rond
wie de eerste is, is er een
weldadige rust over de
vraag waar het laatste
daglicht op 31 december
1999 te zien zal zijn. Dat
is op de westpunt van het
Samoaanse eiland Savai'i,
een paar honderd kilometer ten noorden
van Tonga. De zon gaat er om 19:02 loka
le tijd onder. Ter gelegenheid daarvan
verkoopt het Samoaanse Toeristenbu
reau 150.000 speciale millennium-her
denkingscertificaten van $20. Kopers
kunnen op een afscheurbaar gedeelte
daarvan een boodschap schrijven. Dat
stukje wordt afgescheurd en gezamen
lijk worden ze in een verzegelde capsule
gedaan, die in de brandkast van het
plaatselijke Stevenson Museum zal wor
den bewaard. Pas over honderd jaar zal
de capsule weer worden geopend. Wat ze
er dan mee gaan doen, is niet helemaal
duidelijk. Tsja, je moet toch wat als
toeristenbureau
De ligging van Samoa, zo dicht bij de
datumgrens, biedt inwoners van vooral
het rijkere Amerikaanse deel de moge
lijkheid om simpel twee
keer de millenniumover
gang mee te maken, zoals
een arts uit de hoofdstad
Pago Pago vertelde. Ze ver
trekken op 30 december
naar Tonga, overschrijden
daarbij de datumgrens en
komen een uurtje later,
maar wel op 31 december,
aan. Het nieuwjaar wordt
gevierd, op 1 januari vlie
gen ze overdag weer terug,
overschrijden opnieuw de
datumgrens en zijn een uurtje later,
maar wel op 31 december, weer thuis.
En dan kan de champagnefles weer open.
Het is niet alleen onverschilligheid, in zekere zin
is het misschien zelfs wel liefde die hem dwingt,
er is geen paradijs zonder rentmeester.
Hij is gelukkig met het landschap, maar gelukkig
met het zoeken, coördinaten wijzen hem zijn onzichtbare
plek, zijn utopie is de kaart, niet de wereld.
Hij wil weten waar hij is, maar zijn troost is
te weten dat de plek waar hij is niet anders bestaat
dan als zijn eigen formule, hij is een gat in de vorm van
een man in het landschap. Met de grenzen die hij
trekt, scherper en duidelijker, vervagen het gras
en de bomen en alles wat daar leeft, lijdt en sterft.
Het is heel helder om hem heen, alles is waargenomen.
Fig. 4. De eerste bewoonde plaats op aarde waar op Rutger Kopland
januari 2000 het daglicht te zien zal zijn.
Motutapu
Mangere
The Fort
20'-
Rangatira
GEODESIA 1999-12
