ristische ondertoon kunnen ogen ope
nen en aandacht vragen voor problemen.
Dat doen kartografen en geodeten veel te
weinig. Ze zijn allemaal zo verrekte se
rieus aan het millimeteren op die kaar
ten, volgens Muikers.
Wereldarena
Een interview met Urbain
Muikers is geen echt interview,
maar meer een dagje te gast zijn
bij hem en zijn vrouw in hun
gastvrije huis in Schulen bij Has
selt in België, een huis dat uit
puilt van de kartografie. Het be
gint al bij de voordeur. In de hal
stuiten we op een grote ovale vi
trine met een driedimensionaal
landschap: de wereldarena, zegt
Urbain, een model van de instal
latie die ik in Bonn heb gemaakt
als onderdeel van de expositie
Erd-Sicht in de Kunst- und Aus-
stellungshalle. Het kunstwerk
was 20 m lang, 12 m breed en
5 m hoog, en gaf een beeld van
de groeiende wereldbevolking. Van 385
landen van de wereld was berekend wat
de populatie in 2020 zal zijn en dat heb
ik in hoogten weergegeven. De hoogte
van de bergen (elk land een eigen berg en
beplakt met de kaart van dat land) gaf de
bevolkingsdichtheid weer. Het resultaat
was angstwekkend: de armste landen
vormen een hoge, onherbergzame berg
keten die dreigend op het enige dan nog
bestaande (westerse) laagland afkomt en,
als de natuur zijn werk normaal doet, on
getwijfeld het laagland eenmaal zal over
spoelen. De kartografie als waarschu
wing, zegt Urbain, de angstwekkende
toename van de bevolking, is oorzaak
van alle ellende (honger, vervuiling, oor
log) maar niemand durft er wat aan te
doen.
Naast die grote maquette roept een
ander werkstukje in een kleine vitrine de
vraag op hoe lang de aardbol de bevol
king nog kan dragen. Muikers plaatste
daartoe een aardbol (een verfrommelde
massa kaarten) op een weegschaal en
werd tegelijkertijd geconfronteerd met
de betrekkelijkheid ervan: toen de prop
papier nog nat was, sloeg de schaal aan
merkelijk verder door dan nadat het ge
heel was opgedroogd.
Kaartmisbruik
De kaart wordt tegenwoordig te pas
en te onpas misbruikt. Staatshoofden en
legerleiders gebruiken de kaart als ach
tergrond bij persconferenties om aan te
tonen over grote gebieden macht uit te
oefenen. Rampen en catastrofen worden
aan kaarten verweten: op de Balkan ont
staan steeds weer nieuwe oorlogen om
dat men het niet eens wordt over de
grens, in Italië valt een cabine uit een
kabelbaan omdat die niet op de kaart
stond en in Belgrado wordt om dezelfde
reden de Chinese ambassade gebombar
deerd. De kaart krijgt de schuld en is al
tijd betrokken bij narigheid.
Fantasiewerelden
Muikers geeft de kaart andere func
ties, streeft naar weergave van harmonie
en eenheid, en relativeert waar mogelijk.
Aan de wand hangt een kaart van Vlaan
deren, die bij nadere beschouwing de
kaart van Florida blijkt te zijn, en in de
kaart van Florida prijken de namen Ant
werpen, Gent en Sint-Niklaas. Muikers il
lustreert fantasiewerelden of bedenkt ze
zelf. Het verhaal van Alice in Wonder
land werd door Canadese collega's ge
bruikt voor het in kaart brengen van het
land van de Snark. Muikers borduurde
daarop voort en maakte er een kartogra
fische legpuzzel van (die overigens uit al
leen maar witte stukjes bestaat).
Het boek van Borges dat het Rijk van
W0CKS beschrijft, inspireert hem ook in
hoge mate en staat voor een groot deel
dodel voor zijn imaginaire wereld. Het
streven in het land van W0CKS naar
steeds nauwkeuriger kaarten die uitein
delijk over de hele aarde werden ver
strooid vanwege hun onbruik
baarheid, komt meerdere keren
in zijn werk terug en inspireerde
tot het maken van harmonieuze
kaarten die op kleur en 'tonatie'
worden samengesteld: groen bij
groen, geel bij geel en oranje bij
oranje. Dat is vloeken in de ogen
van geodeten en kartografen na
tuurlijk, zeker omdat daarvoor
prachtige kaarten worden ver
knipt. Wat is de zin om zo'n
kaart samen te stellen? Ik stel
daarmee de orde ter discussie,
zegt Muikers. We maken Europa
één, maar er is nog nooit zoveel
discussie geweest over de eigen
status van kleine regiootjes.
Daar zouden kartografen meer
aandacht aan moeten besteden,
meer buiten hun serieuze taak
(lurven treden. Als je de kleuren bij el
kaar zet, breng je de utopie van de we
reld tot stand. Probleemgebieden en niet-
probleemgebieden broederlijk naast el
kaar.
Drijvend eiland
In de aula van de Carolinakerk van
)\lcen veivaardigde Muikers een giganti
sche kaart van 17 m bij 7 m op de mar-
jmeren vloer: de Mappa Carolina. De op
dracht luidde een kaart te maken van het
nieuwe verenigde Duitsland. Het werd
een kaart van Duitsland die nog nie
mand kende. Ik haalde de grensstroken
iweg, vetwij derde een aantal probleem
gebieden en namen, en de rest sorteerde
ik op kleur zodanig dat een vlag ont-
'stond met drie kleuren. Oost en west
door elkaar gemengd. Door de bijzon
dere lichtval door de hoge kerkramen
kreeg de kaart het aanzien van een drij
vend eiland in een open ruimte. Symbool
van harmonie en rust.
In vorige eeuwen hebben kartografen
van zich doen spreken. Eerst was het alle
maal gemakkelijk: de aarde was een
schijf en als je ver de zee op voer, viel je
eraf. Hemel en hel waren buiten die
schijf gelegen. Toen ontdekte men de bol
en wilde die gelijk weer op een plat vlak
Kartografische blokkendoos.
GEODESIA 1999-12
