A
TU Delft
Auteur: Denis Guedj. Vertaling: José
Rijnaarts en Stanneke Wagenaar. Ver
krijgbaar in de reguliere boekhandel.
ISBN 90 351 2070 1prijs f49,50.
Op 10 december 1999 was het twee
honderd jaar geleden dat in een inter
nationaal gezelschap de meter als stan
daardlengtemaat werd gepresenteerd.
Het is dan ook niet toevallig dat bijna
tweehonderd jaar later onlangs bij uit
geverij Bert Bakker de Nederlandse
vertaling verscheen van het Franstalige
boek 'La Mésure du Monde', geschre
ven door de Franse schrijver Denis
Guedj en wel met de ondertitel 'De
Meridiaan'. In dit boek worden in ro
manvorm de lotgevallen beschreven
van twee Franse geodeten. Dit zijn
Jean Baptiste Delambre en Pierre
Méchain. Het boek begint met de be
schrijving van het vertrek van twee rij
tuigen uit Parijs. Daar nemen zij af
scheid van vrouw en kinderen. In het
ene rijtuig bevindt zich Delambre met
een assistent. Zij begeven zich naar
Duinkerken. In het andere rijtuig zit
Méchain, eveneens vergezeld van een
assistent. De laatsten begeven zich
naar Barcelona in Spanje. Beiden heb
ben de noodzakelijke instrumenten bij
zich, waaronder voor de ploeg van
Méchain twee repetitiecirkels. Zij heb
ben de opdracht gekregen de afstand
tussen Duinkerken en Barcelona te be
rekenen door middel van een te meten
net van driehoeken en hier en daar een
te meten basis alsmede enkele breedte
bepalingen. Genoemde lijn ligt onge
veer ter plaatse van anderhalve lengte
graad ten oosten van Greenwich.
Waarom deze eerste meting van een
gedeelte van een lengtegraad met daar
aan verbonden een der eerste gemeten
driehoeksnetten van Europa? In het
boek wordt beschreven dat de nieuwe
Franse regering die aantrad na de
Franse revolutie zich mede ten doel
had gesteld wat orde te scheppen in de
meer dan achthonderd in Frankrijk in
gebruik zijnde verschillende lengte- en
oppervlaktematen, gewichten en in
houdsmaten. Door nieuwe meeteen-
heden vast te stellen, waaronder ook
een nieuwe lengtemaat als de meter,
wilde men een nieuw metriek stelsel
invoeren. Deze nieuwe lengtemaat
werd vastgesteld op één/veertigmil-
joenste deel van de omtrek van de aar
de. Maar wanneer men de nieuwe
lengte-eenheid op deze manier wil de
finiëren, moet men wel weten hoe
groot de omtrek van de aarde is. Van
daar de bijzondere opdracht aan De
lambre en Méchain. In Parijs spreken
zij af elkaar in de plaats Rodez in
Zuid-Frankrijk weer te ontmoeten. In
deze plaats is er dan gelegenheid om
de metingen en berekeningen op el
kaar af te stemmen en het karwei af te
ronden. Maar het werk gaat, zoals uit
het boek zal blijken, niet van een leien
dakje: Delambre krijgt vaak heimwee
naar Parijs. Méchain verliest het ver
trouwen in zijn uitgevoerde metingen
en berekingen (dus in eigen kunnen),
en wordt ziek. Daarbij is de politieke
toestand in Frankrijk volslagen onsta
biel. Weliswaar is Koning Lodewijk
XVI bij het begin van de metingen
nog steeds aan de macht, maar zijn
macht is als gevolg van de revolutie
wel erg ingeperkt.
De regeringswisselingen in Parijs, de
doorgaande revolutie op het platte
land en de ziekte van Méchain be
moeilijken de voortgang van de metin
gen. Maar Delambre en Méchain krij
gen ook te maken met andere moei
lijkheden, die de lezers, wanneer zij in
het verleden hebben gewerkt aan grote
meetkundige grondslagen of omvang
rijke andere metingen hebben uitge
voerd, wel zullen herkennen. Het zijn
problemen gedurende het reizen, de
slechte weersomstandigheden en het
bergachtige landschap (Méchain moet
de Pyreneeën passeren). Daarbij kwa
men ook nog de moeilijke bereikbaar
heid van de opstelpunten en de slechte
zichtbaarheid van de signalen. Toch
kunnen we in het boek lezen dat het
uiteindelijk beiden met behulp van de
jonge Franse landmeter Francois Ara-
go wel gelukt de eindresultaten van de
metingen en berekeningen te voltooi
en en aan een internationale commis
sie aan te bieden. Deze commissie
controleert alle berekeningen en
breedtebepalingen, 'bekrachtigt daar
na de nieuwe basiseenheid van het me
trieke stelsel voor de ogen van de hele
wereld', stuurt vervolgens het eind
resultaat naar de Assemblee Nationale,
zodat de nieuwe lengte-eenheid (de
meter) na aanbieding van een platina-
standaardmeter kan worden vastge
steld.
Het is een zeer interessant boek voor
landmeters en andere belangstellenden
die interesse hebben in de geschiedenis
van de geodesie, maar ook voor diege
nen die er plezier aan hebben om thuis
met een auto-atlas door Frankrijk te
reizen of geïnteresseerd zijn in de ge
schiedenis van Frankrijk.
J. H. Holsbrink
De afstudeerscripties van de TU
Delft, afdeling Geodesie, zijn te ver
krijgen bij de bibliotheek, Thijsseweg
11, 2629 JA Delft, telefoon (015)
278 25 60 of 278 25 68. De publica
ties zijn ook aan te vragen via: www.
geo.tudelft.nl/bibliotheek.
Leendert Dorst
(Afstudeerdatum: 26-11-1999)
De Koninklijke Sterrenwacht van Bel
gië bezit een supergeleidende zwaarte-
41
GEODESIA
2000-I
PUBLICATIES
De meting van de wereld
SCRIPTIES
Huidige en aanvullende analyses
voor data uit een supergeleiden
de zwaartekrachtmeter in de
voornaamste getijdenband
