Schietloodafwijkingen bepaald uit
geodetisch-astronomische waarnemingen
Nederland dertig meter dichter bij Greenwich
physical geodes
fysische geodesie,
y, geoid, history
geoïde, historie
In de periode 1997-'99 zijn op een aantal geodetische
stations uit het Nederlandse hoofddriehoeksnet en het
GPS-kernnet astro-geodetische metingen uitgevoerd.
Doel van deze metingen was enerzijds om het aantal
astro-geodetische stations in Nederland uit te breiden en
anderzijds 0111 na te gaan of het Nederlandse driehoeks-
net daadwerkelijk een systematische fout in geografische
lengte bevat. Uit nauwkeurige GPS-metingen die des
tijds in het kader van NEREF zijn uitgevoerd, bleek
namelijk dat het Nederlandse driehoeksnet een systema
tische fout in geografische lengte kent. Door zowel op
de Leidse Sterrewacht als in de nabijheid van de Onze
Lieve Vrouwetoren te Amersfoort geodetisch-astrono
mische waarnemingen te verrichten, is nagegaan of dit
vermoeden juist is. Tenslotte worden in dit artikel de
opzet, de resultaten en de belangrijkste conclusies van
ons astro-geodetische onderzoek besproken.
De zwaartekracht is de kracht die door
de aarde wordt uitgeoefend op een
massa die binnen of buiten de aarde is
gelegen. De arbeid die nodig is om de
eenheid van massa, tegen de werking
van de zwaartekracht in, van een be
paald punt naar het oneindige te bren
gen, wordt de zwaartekrachtpotentiaal
genoemd. Punten waar de potentiaal
even groot is, zijn gelegen op equipo-
tentiaalvlakken. Zo n equipotentiaal-
vlak wordt een ge op genoemd en het
waterpas, in vaktermen niveau gehe
ten, stelt zich altijd evenwijdig naar
deze equipotentiaalvlakken. Daaruit
volgt dat het gemiddelde niveau van
de oceanen en de zeeën ook een equi-
potentiaalvlak is. Dit equipotentiaal-
vlak, dat de geoïde wordt genoemd,
kan worden doorgedacht onder (en
boven) de continenten. De geoïde is
gedefinieerd als de grondvorm van de
aarde en de ellipsoïde is de beste,
ing. F. H.
Schreutelkamp,
Stichting
De Koepel,
sterrenwacht
Sotinenborgh
te Utrecht.
meest eenvoudige wiskundige benadering daarvan. Daar de
vorm van de geoïde sterk afhangt van de massaverdeling in
de aardkorst, kan de 'geoïde plaatselijk enkele (tientallen)
meters afwijken van d'e ellipsoïde.
De positie van een waarnemer in een willekeurig punt P
kan op twee manieren worden bepaald, namelijk astrono
misch en landmeetkundig. De geografische of astronomi
sche positie van een willekeurig punt P kan aan de hand
van de sterren worden bepaald met behulp van een theo
doliet of astrolabium die verticaal wordt opgesteld door
middel van een niveah. Hierdoor staat het meetinstrument
loodrecht op de geop' georiënteerd en in het verlengde van
de lokale verticaal ligt het zenit. Deze verticale lijn door
P zal onder een hoek O het equatoriale vlak van de aarde
Fig. 1.
Geoïde, referentie
ellipsoïde en schiet
loodafwijking.
:\'X. .771V'!'l
155
GEODESIA
2000-4
KEYWORDS
TREFWOORDEN
Hemelpool
Equator
Referentie
merid
I schietloodafwijking .s.
G.
^bergvV
/•V:V.l loodrecht op de referentie- i.v.V V,
ff^loodrecht op de geoïde '7' D\V; .'f/«.'J
(In de richting van het schietlood) y'.'. ;.'-'VyU.V-y'.iT'fs
