2000-6
GEODESIA
Uit de meting
te
Geografische
breedte
van Amersfoort
Herberekende
geografische breedte
van Amersfoort
Verschil
Groep
Oirschot
52°09'22",947
52°09'22",947
0",000
I
Utrecht
20",856
20",857
-0",001
I
Sambeek
21 ",276
21",282
-0",006
C
Wolberg
22", 107
22", 107
0",000
C
Harikerberg
22",851
22",851
0",000
I
Sleen
23",466
23",461
0",005
III
Schooi!
21",082
21 ",084
-0",002
III
Zierikzee
21 ",339
21",338
O
O
O
II
Terschelling
20",937
20",930
O
O
O
III
Ameland
21 ",431
21",417
0",014
III
Leeuwarden
22",707
22", 704
0",003
III
Urk
21",178
21",178
0",000
III
Ubagsberg
26", 134
26", 134
0",000
I
Gemiddeld
52°09'22",178
52°09'22",176
0",002
alvast begonnen met de vereffening van deze twee deel- Tabel2.
netten. De op deze stations verrichte waarnemingen en de Tot Amersfoort
vereffening van de twee deelnetten werden in 1903 gepu- herleidegeogra-
bliceerd [2]De laatste primaire hoekmetingen werden in fische breedten.
1904 afgerond op het driehoekspunt Groningen, die deel
uitmaakt van groep III. Dit betekent concreet dat de ellip-
soïdische parameters voor het basispunt Amersfoort zijn
vastgesteld alvorens alle primaire metingen waren afgerond.
Alleen groep I en II waren toen definitief vereffend [3].
Voor groep III ging men uit van een voorlopig vereffend
deelnet [3]. Dit verklaart waarom de in 1903 tot Amers
foort herleide breedten en azimuts uit groep III afwijken
van de herberekende waarden. Bij deze herberekening is
namelijk wel uitgegaan van het definitief vereffende deelnet
zoals gepubliceerd in [4], In [3] staat geschreven:
"Als centraal punt voor Nederland is aangenomen het punt
AMERSFOORT van het hoofddriehoeksnet. De geografische
breedte van dit punt en het azimuth Amersfoort-Utrecht, zooals
deze waarden gelden voor de berekening der driehoeksmeting,
werden vastgesteld in 1903.
Daartoe waren toen beschikbaar:
"De in eene ketting van driehoeken tusschen de zijden Ameland-
Leeuwarden en Brederode Monnikendam voorloopig vereffende
richtingen en de op zichzelf sluitend gemaakte driehoek Harde-
wijk-Urk-Kampen uit groep III van het hoofddriehoeksnet".
Het verschil tussen de in 1903 aangenomen azimut
Amersfoort-Utrecht en het herberekende azimut bedraagt
0", 179. Het verschil tussen de aangenomen geografische
breedte en de herberekende breedte is verwaarloosbaar
klein. Toch volgt uit de rotatieconstanten tussen ETRS89
en RD1918 dat de Bessel-ellipsoïde van het Rijksdrie-
hoekssysteem in de breedterichting verkeerd is gepositio
neerd. Bekijken we de tot Amersfoort herleide breedten,
dan zien we dat de te Ubagsberg bepaalde breedte sig
nificant afwijkt van de overige bepaalde breedten. Dit
wordt nog duidelijker als we dit in een histogram uitzetten
Fig. 3.
Histogram van
de tot Amersfoort
herleide geografi
sche breedtegraad
bepalingen.
7-
6
5
"ra 4 - -
(fig. 3). Blijkbaar is de te Ubagsberg
bepaalde schietloodafwijking in breed
te niet representatief en beïnvloedt
deze daarmee het gemiddelde negatief.
Uit de rotatieconstanten volgt ook dat
de Bessel-ellipsoïde ook in de lengte
richting verkeerd is gepositioneerd.
Uit een vorig artikel bleek dat de aan
genomen lengte voor het basispunt
Amersfoort, afgeleid uit het geogra
fische lengteverschil Greenwicht-Lei
den en het geodetische lengteverschil
Leiden-Amersfoort, onjuist is [7].
Uitgaande van de onafgeronde, voor
de poolbeweging gecorrigeerde en tot
de FK4 gereduceerde astronomische
waarnemingen zoals gepubliceerd in
[7] [8], kunnen de ellipsoïdische para
meters voor Amersfoort (tpo, ^-o> <Td)
opnieuw worden vastgesteld. In tabel
3 worden de herbepaalde geografische
breedte en lengte van Amersfoort ge
geven, evenals het azimut Amersfoort-
Utrecht. Uit het verschil tussen deze
herberekende en de destijds aangeno
men grootheden kunnen de rotatie-
hoeken (£e> £n> £v) om de lokale assen
van Amersfoort tussen het astronomi
sche stelsel en het Rijksdriehoekssys-
teem (RD1918) worden afgeleid. De
op astronomische wijze bepaalde rota-
tiehoeken worden gegeven in tabel 4.
In deze tabel staan ook de rotatiehoe-
ken (eg, £n> ev) vermeld, die op basis
van nauwkeurige GPS-metingen zijn
afgeleid [9]. De met behulp van GPS
bepaalde rotatiehoeken komen alles
zins overeen met de in dit deelonder
zoek bepaalde rotatiehoeken tussen
het astronomische stelsel en RD1918.
Dit mag men ook verwachten, aange
zien de assen van het ETRS89 binnen
17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Geografische breedte van Amersfoort [52°09']
28"
278
