■■1
Finkeburen
Typografische mental maps
Beerta
Stramproy
Typografische mental maps vormen
een bijzonder soort kaarten naast de
topografische, bodem-, geologische,
en alle andere denkbare kaarten die we
kennen. Ze zijn een persoonlijke inter
pretatie van gegevens 'in den lande'. Ik
maakte er tien voor mijn examen aan
de Hogeschool voor de Kunsten te
Utrecht. Inmiddels ben ik grafisch
ontwerper. De kaarten hebben alle be
trekking op Nederland. Plaatsgebon
den gegevens, zoals de aanwezigheid
van dammen, verhalen die zich ergens
hebben afgespeeld en bijvoorbeeld
liedjes die in dialect zijn gezongen,
vormen onderwerpen van de kaarten.
De kaarten worden mental maps ge
noemd, omdat ze een persoonlijke
vertaling vormen van de verzamelde
informatie.
Het nauwkeurig bekijken van topo
grafische kaarten vormt voor velen een
belangrijke stap bij de voorbereiding
van een vakantie. Informatie die daar
uit naar boven komt, is vaak aanlei
ding om de vakantie een bepaalde
draai te geven. Voorbeelden daarvan
zijn bepaalde plaatsnamen, het schijn
baar vreemde tracé van een spoorlijn,
enzovoort. Mijn belangstelling voor
topografische kaarten komt voor een
groot deel voort uit de studie Tuin- en
Landschapsinrichting en het werk op
een bureau voor landschapsarchitec
tuur. Daarbij vormen topografische
Dmchten
Emmen
IJmuiden
Katwiik
Monster
Hellendoorn
Nijmegen
Freek Rtirup,
grafisch
ontwerper.
an Janse Weievree
ik 'tTiW/ito
Urmond
Voerendanl
kaarten een belangrijke bron van informatie. Niet alleen de
meest recente kaarten zijn dan van belang, maar juist ook
oude, zoals kaarten van 1850 of van 1930. Deze verraden
veel over de ontstaansgeschiedenis van een gebied en daar
mee over de samenleving van tegenwoordig.
In 1995 startte ik met de opleiding grafische vormgeving in
Utrecht, waarvoor ik vorig jaar exa
men deed. De titel van mijn examen
werk was 'Typografie in de kartogra-
fie'. Het onderzoek richtte zich op de
wijze waarop kaartmakers met typo
grafie zijn omgegaan en op de rol die
typografie speelt bij de leesbaarheid
van kaarten en plattegronden. De
vraag 'is een kaart zonder typografie
nog wel leesbaar?' vormde het onder
liggende thema.
Wat ik wilde maken, was een 'Typo
grafische landkaart van Herinnerin
gen'. Daarbij kwamen vooral veel vra
gen boven: wat maakt een kaart tot
een kaart, wat zijn herinneringen, wat
valt er allemaal onder typografie, wat
voor soort herinneringen zijn er alle
maal? De gedachtengang was in het
kort als volgt:
Kaart 'Streek- wat is typografieDaarvoor zijn diverse definities gegeven.
literatuur'. De kern van de zaak is dat het gaat om de (schoonheid
van de) ordening van het zetsel, met als doelstelling de le
zer in de hoogst mogelijke mate behulpzaam te zijn bij
het begrijpen van de tekst (vrij naar Stanley Morison).
Het gaat daarbij natuurlijk om letters en cijfers, maar ook
om leestekens. Dat zijn dus de drie ingrediënten voor de
te maken kaarten;
wat is een kaartEen rangschikking van (geografische)
gegevens ten opzichte van andere gegevens; in het platte
vlak, of mogelijk in je gedachten. Conclusie: je kunt een
kaart maken van alle dingen die geografisch bepaald zijn,
dus ook van herinneringen. Een hele ontdekking!
wat is een herinnering1. Je gaat in gedachten terug naar
een gebeurtenis of situatie die je eerder hebt meegemaakt,
of naar een eerdere herinnering. Kenmerk: aan welke her
innering je ook denkt, een gebeurtenis heeft altijd ergens
plaatsgevonden, iets heeft zich ergens afgespeeld. Ook
herinneringen kun je dus op de kaart zetten.
Welke herinneringen kun je onderscheiden? Persoonlijke,
dus individuele herinneringen, zoals een eenzame avond
thuis, of een lekke band in je eentje in het holst van de
nacht. Maar er zijn ook collectieve herinneringen, zoals de
beleving van een feest, een oorlog of een voetbalwedstrijd.
Dan zijn er nog heldere, scherpe herinneringen en herinne-
Kaart 'Logisch ringen die (bijna) zijn weggeëbd. Vage herinneringen dus.
Nederland'. Een typografische vertaling hiervan zou je je kunnen voor-
471
GEODESIA
Cornjum
Generni'^n
Dokter in de pée!
(icliik kent geen grenzen
Zuid-Limburg
