Sil
Bartje
Holle Bolle Giis
stellen in de vorm van mager tegenover vet, hard tegenover
zacht, zowel in lettertype als in tint. De mogelijkheden zijn
legio.
Hoe zijn de uiteindelijke typografische mental maps tot
stand gekomen? De eerste stap om van herinneringen te
komen tot een kaart was gebaseerd op een deel van de
Topografische Kaart van Nederland. Het mondde echter
uit in een soort van kaartsampling, waarbij plaats-, streek-
en straatnamen werden vervangen door gebeurtenissen en
herinneringen die zich op de betreffende plaats hadden
afgespeeld. Dat gaf echter geen voldoening. Bovendien
waren de mogelijkheden dan wel erg beperkt. De tweede
stap bestond uit het vervangen van beeldelementen door
typografie. Wegen en kanalen werden vervangen door
tekstregels; de vormgeving daarvan (lettertype, kleurge
bruik, enzovoort) werden afgestemd op de aard van het te
vervangen beeldelement. Met deze stap komen we dichter Kaart 'Dam-
bij het doel, maar nog steeds zijn we te gebonden aan wat plaatsen
de topografische ondergrond te bieden heeft. Bovendien
zou het kiezen van een klein deel van de Nederlandse kaart
een groot deel van het publiek buitenspel zetten en dat is
niet de bedoeling.
Veel mensen realiseren zich niet direct dat zoveel alledaagse
dingen en onderwerpen geografisch bepaald zijn. En ik was
benieuwd naar de typografische verbeeldingsmogelijkhe
den daarvan. Dus: hoe kun je nu iets over plaatsnamen zeg
gen, zonder de namen feitelijk te noemen? Aansluitend op
de vraag 'Is een kaart zonder typografie nog leesbaar?' stelde
ik mij daarom met het oog op de te maken mental maps de
vraag 'Is een kaart met alleen maar typografie nog lees
baar?'. De tien resulterende typografische mental maps
geven hier afdoende antwoord op. Een typografische kaart
kan zeker leesbaar zijn. Er zijn vele onderwerpen die zich
lenen voor een typografische vertaling
naar de kaart van Nederland. Tien
daarvan zijn nu aan de beurt gekomen,
wellicht volgen er nog meer. Het werk
bevat bewust een hele serie kaarten; ze
moeten in eikaars context worden ge
lezen om de contouren van Nederland
gemakkelijk te kunnen herkennen.
Enkele van de kaarten laten zich ook
buiten de context goed lezen. Een
voorbeeld is de kaart 'streekliteratuur'.
In deze kaart zijn fragmenten opgeno
men van streekromans. Al lezende
komt men erachter dat het gaat over
een pastoor, varkenshouderij, het sta
tion in Zierikzee, enzovoort. De on
derlinge rangschikking van deze frag
menten maakt het verhaal compleet:
het gaat over Nederland.
Een andere kaart is de kaart 'Dam-
plaatsen'. Alle plaatsen in Nederland die eindigen op dam, Kaart
staan op deze kaart. Er verschijnt een merkwaardige, maar Legendarische
logische, verdeling van de plaatsen over de kaart. Er is voor figuren
gekozen om het laatste deel van de plaatsnamen 'dam' niet
472
Hansje
Mariken
Neeltje Maurits
te schrijven, maar te verbeelden. Een
dambord van de betreffende plaatsen
is het resultaat. De kaart 'Logisch Ne
derland' zet de kaartlezer op het ver
keerde been. Er spreekt een schijnbaar
logische, alfabetische ordening van de
plaatsen in Nederland uit: in het noor
den Appingedam en meer naar het
zuiden Beerta, Cornjum, Drachten,
Emmen, enzovoort. Van oost naar
west zit Nederland ook op die manier
in elkaar: van Aalten in de Achterhoek
tot Zoutelande in Zeeland. Geen
speld tussen te krijgen, zo te zien. Het
laatste voorbeeld is de kaart 'Legen
darische figuren'. Op deze kaart ver
wijzen namen als Sil, Bartje, Flipje,
Hansje en Marieke naar verhalen die
zich ergens hebben afgespeeld. Nie
mand kent de personen zelf, maar ze
staan voor een verhaal en daarmee
voor een plek in Nederland. De kaar
ten hebben op diverse exposities ge
hangen. Er hangen zelfs al kaarten in
woonkamers en op kantoor.
2000-10
GEODESIA
Us Mem Berend Botje
Foekje en Fedde
Jan Klaassen
de Dokwerker
de Bloemenmeisjes
ker
Jantje GrOOtje
Zoete Lieve Gerritje
Ketelbinkie néÉ*
