Een kaart zegt meer
dan duizend woorden
m
Hoe leerlingen in het voortgezet onderwijs leren de kaart al
Zowel in professionele kringen als in
de media worden kaarten steeds
vaker gebruikt om informatie te
presenteren. Daarbij wordt door de
maker van de kaart verondersteld dat
de raadpleger van de kaart in staat is
de geboden informatie te lezen, te
analyseren en te interpreteren. De
realiteitswaarde van deze veronder
stelling is beperkt. Eén van de oor
zaken is de geringe aandacht die het
leren gebruiken van kaarten in het
onderwijs krijgt.
Fig. 1.
Onbegrip bij
informatiebord.
Het gebruik van kaarten beperkt zich niet tot tijd
schriften, kranten en televisie. Bij de toegangswegen
van vrijwel alle dorpen en steden staan tegenwoor
dig fraaie kaarten met daarop de plattegrond van dorp of
stad. Ruim van tevoren maakt een bord met de letter i de
reiziger erop attent dat over enige honderden meters Infor
matie te verkrijgen is. Wie erop let, kan bij deze 'informa
tiepunten' regelmatig mensen aantreffen die vol onbegrip
staren naar een plattegrond (fig. 1). Het cliché van een ruzie
makende man achter het stuur en een vrouw met de open
gevouwen kaart op schoot (fig. 2) illustreert hetzelfde pro
bleem: het aanbieden van informatie in de vorm van een
kaart is nog geen garantie voor het succesvol kunnen ge
bruiken van die informatie. Vandaar wellicht de enorme
groeimarkt van autonavigatiesystemen waarbij de wegge
bruiker wordt verteld hoe er gereden moet worden.
Eén van de redenen waarom mensen slecht in staat zijn
kaartinformatie te hanteren is dat het hen niet of nauwe
lijks wordt geleerd. In dit artikel wordt eerst kort ingegaan
op de relatief zwakke positie die het leren werken met kaar
ten inneemt in het Nederlandse onderwijs. Vervolgens wor
den onderzoeksresultaten gepresenteerd die aangeven met
welk type kaarten en welk type kaartvaardigheden leerlin
gen in het voortgezet onderwijs moeite hebben en hoe door
de goede sequentie van taken betere resultaten ten aanzien
van het gebruik van de kaart als informatiebron bereikt
kunnen worden.
Fig. 2.
Klassiek cliché.
Drie symboolsystemen
Grofweg beschikken mensen over drie
symboolsystemen om de wereld waar
in zij leven te beschrijven en te ont
werpen. In de eerste plaats is dat het
systeem dat we taal noemen. Enorme
inspanningen worden door ouders en
maatschappij (school) gepleegd om
kinderen met dit systeem te leren com
municeren. Leren praten, luisteren, le
zen en schrijven kost veel tijd, en veel
onderzoek is en wordt besteed aan het
ontwerpen van de meest effectieve me
thode. Kenmerkend is bij het lezen bij
voorbeeld de duidelijke sequentie van
het leren van de losse elementen - de
letters - het vormen van woorden met
behulp van die letters (vroeger aap,
noot, mies, tegenwoordig boom, roos,
vis) zodat kinderen tenslotte kunnen
>416768
GEODESIA 2001-1
