Meten van zandontgravingen
Water en zand
We moeten een stuk naar het zuiden rijden, naar het dorp Zandontgraving
Bemmel; daar zijn de landmeters Jan Klein Velderman en bij Cuijk.
Jeroen Harbers bezig een pas gerealiseerd uitbreidingsplan
op te meten. In een slordig geplaveide straat bewegen de
mannen zich met prisma en tachymeter van huis naar huis
om gebouwen, afrasteringen en andere grenspunten vast te
meten aan een door henzelf ontworpen meetpuntennetje.
Het lijkt allemaal erg simpel (huisje, tuintje, hekje), maar
het blijft opletten, want de ene keer hoort de opsluitband
van de stoep bij het huis, de andere keer bij het trottoir. Om
de kou te trotseren verplaatst Jan zich in een hoog tempo
met zijn prisma van gevel naar gevel, maar Jeroen is ge
doemd achter de tachymeter die verrichtingen passief te
volgen. De enige beweging is het intypen van de meetcodes
(ontleend aan stageverslag van stagiaire Michel Loman d.d. 29-11-2000)
Ten behoeve van de inrichting van
ons land zijn jaarlijks vele kubieke
meters zand nodig als beton- en met-
selzand voor de bouw, evenals voor
de ondergrond voor wegen en spoor
lijnen. Dit wordt voor een groot deel
verkregen door ontgronding uit grote
zandwinlocaties in de provincies Gel
derland en Limburg. Om een en ander
bestuurbaar en controleerbaar te
houden werd het overkoepelend or
gaan Nederzand bv opgericht, waarin
zeven grote aannemers participeren.
Het gebied Heeswijkse plassen nabij
Cuijk is één van die locaties. Nadat de
bovenste kleilaag van enkele meters
dikte zorgvuldig is weggegraven, kan
met behulp van cutterzuigers de ech
te zandwinning beginnen. Het zand
wordt van de bodem opgezogen en
naar een drijvende verwerkingsinstal
latie getransporteerd. Daar worden
grind en zand van elkaar gescheiden.
Het zand wordt weer verder uitge
splitst voor verschillende gebruiks-
doelen.
Elke aannemer heeft een eigen deel
van de plas toegewezen gekregen om
zand te winnen. Om dit te kunnen
verrekenen wordt regelmatig geme
ten hoeveel zand is weggehaald. Het
is de taak van DHG dit zo zuiver mo
gelijk te doen. Dit gebeurt vanaf een
meetboot die voor de eigen plaatsbe
paling is uitgerust met GPS en voor
het meten van de diepten met een
echosounder. Er wordt in loodrecht
op elkaar staande raaien gevaren op
onderlinge afstanden van vijfentwin
tig meter. De echosounder levert Z-
waarden op in een hoge frequentie.
Bij een gemiddelde gevaren snelheid
resulteert dit in een beschikbare Z-
die via de mobilofoon tot hem komen.
Een Kadasterploeg arriveert juist om
de andere kant van de weg in kaart te
gaan brengen. Het wordt nu wel erg
druk met 'meters', maar dat merken
de bewoners niet op, want man en
vrouw zijn de hele dag aan het werk
bij hun baas, een absolute voorwaarde
om dit soort huizen te kunnen beta
len. Geen koffieadresjes dus.
DHG heeft een grote variatie aan op
drachten lopen, volgens Henk Ensink,
maar gezien de beperkte lengte van de
dag moeten er keuzes worden ge
maakt. Hij koos voor een werk van ge
heel andere aard en daarvoor moeten
we nog een eind zuidelijker zien te
komen. In de buurt van Cuijk heeft
DHG de taak om een zandwinput te be
waken. En omdat een zandwinput van
af het uitgraven van een aantal kubie
ke meters zand geen zandput maar
een waterplas wordt, moet een deel
van dat meetwerk onder water gebeu
ren (zie kader).
Landmeter Mark Disbergen is met dat
meetwerk belast, wat hij uitvoert van
af een GPS-gestuurde peilboot. De boot
vaart over vooraf berekende raaien die
waarde bij elke dertig centimeter
in de gevaren raai. Door GPS-meting
met behulp van een referentiestation
wordt de hoogte direct in NAP geme
ten, zodat veranderingen in de water
stand geen invloed hebben op de
meetresultaten. Om verschillen ten
opzichte van vorige metingen te kun
nen berekenen worden de peilgege-
vens getrianguleerd om een DTM te
kunnen construeren, hetgeen ge
beurt met AutoCad Land Develop
ment. Elke drie maanden worden zo
alle stukken van de zandput gemeten
en berekend, ook al omdat er in de
ontgravingsvergunning is bepaald
hoeveel zand per kwartaal mag wor
den ontgraven. Als alle bruikbare
zand is weggehaald, is er meestal een
fraai aangepast natuurlandschap ont
staan of een interessant recreatie
gebied.
GEODESIA 2001-2
