gen [5]. Het is treffend dat dit gebied,
ook wel 'de moederpolders' genoemd,
behoort tot de oudste ingepolderde ge
bieden van Westergo. Er is van dit net
slechts één zijde, te weten de afstand
Edens-Itens, die rechtstreeks met een
afstand van het Friese net kan worden
vergeleken en een zelfde lengte heeft
(op het kaartje gestippeld). Overigens
is de driehoekszijde Oosterend-ltens
ook identiek in beide stelsels, zij het
dat de afstanden ervan 15,9 m van el-
de volgende afstanden te berekenen c.q. over te nemen
(overgenomen afstanden zijn met een gemerkt):
Driehoekszijde
Kadaster-
net
Friese
net
RD-net
Wommels-Edens
2302,3
2302,3*
2302,8
Wommels-Hennaard
3319,7
3319,7*
3325,3
Wommels-Kubaard
1707,7
1707,7*
1707,6
Wommels-Waaxens
3351,0
3351,0*
3349,9
Edens-Hennaard
1309,4*
1309,3*
Toren Hennaard
is na 1850 afge
broken
kaar verschillen (op het kaartje met
streep-stiplijn ingetekend). Omdat de
spits van de toren van Wommels het
nulpunt van het stelsel is, kunnen erg
gemakkelijk met het Friese net verge
lijkbare afstanden naar torenspitsen
van de omliggende dorpen uit het
lokale stelsel worden berekend. Het is
zeer opmerkelijk dat deze uit de kadas
trale coördinaten berekende afstan
den van de toren van Wommels (Wo)
naar de torens van Edens (E), Hennaard
(H), Kubaard (I<) en Waaxens (W) volle
dig sluiten met de identieke genoteer
de zijdelengten in het Friese register
van driehoeksmeting, behoudens een
verschilletje van vijf centimeter. Op
het hierbij afgedrukte kaartje zijn in
volle lijnen de driehoekszijden van het
Friese net op een kaartje van het Loka
le Kadastrale net ingetekend. Mede ge
let op de al eerder gesignaleerde grote
afwijkingen rijst nu het vermoeden
dat de I.V. Jappé bij het uitvoeren van
de Friese driehoeksmeting rond 1845
ook op dezelfde wijze driehoeksleng
ten heeft berekend uit de tussen 1812
en 1832 bepaalde lokale coördinaten
stelsels. De gedachte dat hij afstanden
heeft berekend, is te controleren door
Het Friese net
ingetekend op een
kaartje van het
lokale kadastrale
net.
Uit dit overzichtje kan men de conclusie trekken dat er
inderdaad ten behoeve van de Friese driehoeksmeting af
standen met behulp van coördinaten van het kadastrale
lokale driehoeksnet zijn berekend. Deze afstanden zijn als
gegeven zijdelengten overgenomen en bij de berekening
van het Friese net gebruikt. De verschillen met het RD-net
spreken voor zich. Overigens blijkt dat na berekening van
andere driehoekszijden van deze netten er nog meer zijden
zijn waarvan de lengten tot op de decimeter met elkaar
overeenstemmen. Het is opmerkelijk dat de afstand Edens-
Hennaard 0,1 m verschilt. Wanneer deze zijde uit de coör
dinaten van het lokale kadastrale net van Hennaarderadeel
van 1824 wordt berekend, levert dat een uitkomst op van
1309,3 m. Dit resultaat komt exact overeen met de afstand
die de I.V. Jappé ruim vijfentwintig jaar later in zijn drie-
hoelcsregister noteert. Een en ander bevestigt opnieuw de
gedachte dat bij het samenstellen van het Friese register
van driehoeksmeting afstanden zijn berekend uit de lokale
kadastrale netten.
Verschillen van de twee netten
Hoewel de meting en berekening der beide driehoeksnetten
in dezelfde decennia hebben plaatsgevonden, zijn er toch
wel een aantal verschillen in aanpak en resultaten te ver
melden:
Friese stelsel
Een fijnmazig net van 530 driehoeken
289 punten van gelijke rang
Vereffingsvoorwaarden
Aan de driehoelcsvoorwaarde en horizont-
voorwaarden voldaan
Waarschijnlijk is met het sferische exces
geen rekening gehouden
Eén punt per 610 ha
Van de 1590 gemeten hoeken zijn er
133 25 graden
Meetkunstige Beschrijving
Een wijdmazig net van 289 driehoeken
11 punten van de eerste rang
73 punten van de tweede rang
7 punten van de derde rang
Vereffingsvoorwaarden
Uit het voorwoord blijkt dat aan alle
vereffingsvoorwaarden is voldaan
In de tabel de vermelding van platte
hoeken met afzonderlijke vermelding van
het sferisch exces
Eén punt per 3550 ha
Bij de voorverkenning is getracht hoeken
te vermijden 30 graden of 120 graden
Het aantal van 133 hoeken die kleiner zijn dan 25 graden, is
verbazingwekkend groot op een totaal aan 1590 hoeken. In
het getal van 133 zijn dan ook nog 39 hoeken begrepen, die
OUIETKN-Yiy riV-VlRI
GEODESIA 2001-5
