Onderzoeksresultaten
Veel onduidelijkheden
Het totaal aantal gevonden en geanalyseerde verschillen is
ongeveer 2350 stuks. Dat komt neer op gemiddeld één ver
schil op de 5,5 km gemeentegrens. Omgeslagen over de 504
huidige gemeenten zijn er negen verschillen per gemeente
(elk verschil komt - op de rijksgrenzen na - bij twee ge
meenten voor). Er is maar één gemeente, Ameland, 'ver-
schilvrij'.
Er zijn enkele tientallen gevallen waarbij het verschil tus
sen de LKI-gemeentegrens en de topografische gemeente
grens 10 ha of groter is. Die blijken in de meeste gevallen
een gevolg te zijn van niet of niet volledig toegepaste ge
meentegrenswijzigingen (zowel in LKI als Topgrenzen). De
overige grote verschillen liggen alle op het water, zoals een
coördinaatfout in LKI, een verschil in dieptelijn-gemeente-
grenzen in Zeeland, en een onjuist getrokken grens in het
IJsselmeer (beide laatste in zowel LKI als Topgrenzen). De
verschillen kleiner dan 10 ha komen in allerlei vormen
voor: als compact gebied (bij een foutief ingedeeld perceel)
of als lange smalle strook (waar het verschil uit parallelle
lijnen bestaat). Bedenk daarbij dat de grenzen in beide be
standen minstens enkele tientallen meters uit elkaar lig
gen. Verschillen als gevolg van een fout in LKI hebben - be
houdens niet-toegepaste gemeentegrenswijzigingen - ner
gens betrekking op bewoonde gebieden. In Topgrenzen ligt
de gemeentegrens op een paar plekken onjuist, waardoor
enkele woningen in de verkeerde gemeente lijken te zijn in
gedeeld.
De 2350 verschillen kunnen worden gegroepeerd in vijf ca
tegorieën (met tussen haakjes het aandeel in het totale aan
tal):
1. Kadaster heeft een grenswijziging onjuist in de registra
tie of in LKI verwerkt (3%);
2. TDN heeft een grenswijziging onjuist op de kaart of in
Topgrenzen verwerkt (17%);
3. gemeentegrens is binnen de kadastrale registratie veran
derd (4%);
4. gemeentegrens is op de topografische kaart of in Top
grenzen veranderd (70%).
Fig. 5.
De thalweg (de
doorlopende streep-
lijn in de rivier)
valt meestal niet
samen met het
geometrische
midden van de
rivier.
In het kader op p. 343 zijn voor deze categorieën de voor
naamste foutenbronnen genoemd. De vijfde categorie be
staat uit verschillen waarvoor meer onderzoek nodig is
(6%); dit wordt in de volgende paragraaf verder besproken.
Er blijkt een aantal situaties te bestaan
waarin de ligging van een gemeente
grens, gezien vanuit een formeel-juri
disch standpunt, niet zo eenduidig is
vast te stellen. Te noemen zijn de vol
gende.
a. Variabele grenzen langs dieptelijnen
Diverse gemeentegrenzen in de
Zeeuwse stromen volgen een diepte-
lijn. Zo'n grens verandert in feite dage
lijks, en door de jaren kunnen sommi
ge tot een kilometer verschuiven. Het
Kadaster heeft ze in de jaren zeventig
eenmaal overgenomen van Rijkswater-
staatslcaarten, maar daarna geen ver
anderingen meer aangebracht. Voor
de TDN is er het probleem dat de diep
telijnen op de topografische kaarten
sinds 1950 op een andere hoogte
datum zijn gebaseerd dan de dieptelij
nen die in de 19e eeuw als gemeente
grens zijn aangewezen.
b. Riviermiddens
De processen-verbaal gebruiken vaak
een omschrijving als 'het midden' of
'ter halver diepte' van een rivier. De
kwestie is wat onder een 'riviermid
den' moet worden verstaan (fig. 5). In
de kadastrale voorschriften staat dat in
zo'n geval de 'thalweg' diepste geul)
als grens moet worden gehanteerd. In
de gevallen dat het Kadaster na 1832 de
grens in een rivier opnieuw heeft be
paald, is doorgaans 'het midden' vanaf
kaarten van Rijkswaterstaat overgeno
men. Daarbij is door het Kadaster ech
ter niet de thalweg aangehouden (die
zou in rivierbochten een excen
trisch grensverloop hebben opgele
verd), maar het geometrische midden.
Verder is de vraag of het grensverloop
in de rivier volgens de minuutplans
nog van toepassing is, of volgt de grens
het tegenwoordige midden van de ri
vier? Er is een analogie in het interna
tionale recht, die aangeeft dat bij wij
zigingen van de loop van een grens
rivier door natuurlijke oorzaken de grens
in die rivier mee-wijzigt. Het is echter
twijfelachtig of er in Nederland vaak
sprake is geweest van natuurlijke oor
zaken voor het veranderen van de ri
vierloop. In de analogie zouden dan de
minuut-riviermiddens nog steeds als
grens moeten worden gehanteerd. Ver
der heeft het Kadaster al ver vóór LKI
GEODBSIA 2001-7/8
