Geografische selectie uit de Atlas Van ötoik
'Nederland op de kaart gezet'
De tentoonstelling 'Nederland op de
kaart gezet' biedt t/m 14 oktober
2001 een selectie uit de Atlas Van
Stolk van diverse nationale kaarten
die in de laatste eeuwen zijn gete
kend: van een historiserende lcaart
van Nederland in de Romeinse tijd
tot een editie met de McDonald's. De
Atlas Van Stolk in het Rotterdamse
Historisch Museum
Het Schielandshuis
is een unieke gigan
tische verzameling
van historiepren
ten, opgezet dooi
de verzamelaar
Abraham van Stolk
(1814-1896) en in
tussen in bruikleen
bij de gemeente
Rotterdam. 'Neder
land op de kaart ge
zet' is de eenenze-
ventigste tentoon
stelling uit de col
lectie en bevat een
envijftig stukken.
Gestart wordt met
kaarten uit 1584 en
1624 met Neder
land in de Romein
se tijd (Belgii Vete
ris). De Atlas Major
van Blaeu uit 1664 ligt opengeslagen
bij een kaart van uiteraard de Neder
landen. Ook is een hele traditie van
leeuwenkaarten te bewonderen:
staand, zittend of lopend omvatten
deze kaarten in de vorm van de 'Leo
Belgicus' de Nederlanden of alleen
Holland. Aan de hand van kaartgra-
vures uit 1674 wordt het hergebruik
van koperplaten getoond. Aan de bo
venkant van dezelfde kaart van de ze
ventien provinciën staan eerst Neder
lands zeetriomfen, vervolgens het
vuurwerk bij de vrede en tenslotte
plattegronden van op de Fransen ver
overde steden. Van 1795 is weer te
zien hoe de Franse troepen marcheer
den en vervolgens wat dat voor ande
re regionale indelingen en namen tot
gevolg had. In de 19e eeuw komen er
ook kaarten in de vorm van bordspel
len. Een 'Parlementaire kaart' van
1891 herinnert aan het districtenstel
sel en politieke kleuren.
De expositie eindigt met prenten
over de vervaardiging, de verkoop en
het gebruik van kaarten. Het vouw
blad van de tentoonstelling: "Aller
eerst moesten landmeters en cartografen
aan het werk. Veiyolgens werd het papier
geschept en konden de kaarten gegraveerd
en gedrukt worden. Deze werden dan ver
spreid door rondtrekkende prentenkoop-
mannen of verkocht in boeken- en prenten
winkels. Voorbeeldig is het tafereel op een
kinderprent van een jongetje dat, na vol
doende geld te hebben gespaard, overgaat
tot de aanschaf van een landkaart". Ook
te zien is met wellc doel de kaarten
werden aangeschaft: voor les op scho
len, opsieren van koffiehuizen of mi
litair gebruik. "En niet te vergeten voor
thuis, zoals de trotse vader in een achttien
de eeuws Vaderlandsch A-B Boek ons
toont", aldus weer het vouwblad. Por
tretgravures zijn er van beroemde
geografen als J.A. Colom en G. Merca
tor. Om anonieme landmeters en kar-
tografen aan het werk te zien wordt
de sierlijke opvulling van de bekende
Tirion-kaart van Walcheren uit 1753
benut.
Het papieren mate
riaal uit de Atlas
is nu aangevuld
met bruiklenen uit
het Maritiem Mu
seum: een passer
van 1650 van een
VOC-schip, een 18e
eeuwse zak-zonne-
wijzer met kompas
en een 17e eeuws
kwadrant, gemerkt
Jacobus Robijn.
Bezoek aan deze
tentoonstelling
over kleinschalige
geografische infor
matieproducten uit
vier eeuwen wordt
van harte aanbevo
len. De titel van de
expositie is kenne
lijk ontleend aan de
eigentijdse trend
onder politici om hun regio verbaal
'op de kaart te zetten'. Hier blijkt dat
dit werk in letterlijke zin door de
eeuwen heen toch vakwerk was. Van
sommige beroemde kaarten kan men
de kopie die thuis aan de wand
hangt, vergelijken met de scherpere
originele afdruk van de koperplaat.
Het adres van het Schielandshuis en
dus de Atlas Van Stolk is Korte Hoog
straat 31, Rotterdam. De openingstij
den zijn dinsdag t/m vrijdag 10-17
uur, zaterdag en zondag 11-17 uur.
Adri den Boer,
redacteur
■MiiihiAf
\XjwoL
Interieur met kaart van Nederland aan de wand. Letter 'N' uit Vaderlandsch A-B
Boek voor de Nederlandsche jeugd, 1781, met als onderschrift 'Nederland is uw
Vaderland. Veilig woont ge' er in. Als gy groot zyt, hebt gy daar ook uw huisgezin'.
GEODESIA 2001-9
