Verwachtingen van de grondmarkt
Privatisering van landbouwgrond
zelfs als dat lukte, waren - en zijn - de
problemen voor private boeren enorm.
Het gebrek aan machines en afzet
kanalen, alsmede de dure grondstof
fen en de lage veilingprijzen maken
commercieel-privaat boeren een wei
nig lucratieve activiteit. Hun aantal is
wel groeiende. De verhouding tussen
deze drie groepen verschilt per land en
zelfs per streek. Eén en ander hangt af
van de situatie vlak vóór de omwen
teling en de vervolgens gehanteerde
wijze van privatiseren.
De leefbaarheid in
Hongaarse dorpen
is door het weg
vallen van de
coöperaties als
werkgever sterk
achteruitgegaan.
Liberale geesten zouden kunnen aanvoeren dat de situatie
zich wellicht spontaan verbetert. Door de grondmarkt zijn
werk te laten doen, zullen de meest efficiënte gebruikers de
grond in handen krijgen. Zo schetst immers de klassieke
economie de markt van productiemiddelen. Hiertegen zijn
drie zaken in te brengen. Ten eerste is er nauwelijks sprake
van een grondmarkt in Centraal-Europa. De handel in
eigendom is miniem, de pacht gaat ook maar mondjesmaat
op naam over. De grondmarkt wordt dan ook gesmoord
door allerhande restricties. De momenteel meest efficiënte
gebruikers - de grote bv's - zijn daardoor de handen gebon
den. Hun rechten op verwerving van eigendom zijn sterk
beperkt. De andere actoren kunnen het zich niet permitte
ren extra grond aan te trekken. Ten tweede zou het resul
taat van een volledig vrije grondmarkt een ongewenste
zijn. Grondprijzen zijn laag, maar leningen zijn erg duur.
Alleen personen die al veel kapitaal hebben, kunnen zich
veroorloven grond te kopen. Waarschijnlijk zou binnen
zeer korte tijd alle landbouwgrond gedomineerd worden
door een klein aantal grootgrondbezitters. Juist daartegen
hebben de burgers in het verleden een bittere strijd ge
voerd; daarom zijn de huidige wettelijke barrières in de
grondmarkt opgeworpen. Ten derde zal zelfs een liberale,
goed geïnstitutionaliseerde grondmarkt geen economisch
optimale verkaveling opleveren. Transactiekosten van
grond zijn hoog, informatie is zelden volledig en grond
blijft een exclusief goed. Heel anders dus dan een markt
Nadat het communisme rond 1990
ten val kwam, stond Centraal-Europa
voor de opgave een markteconomie te
vestigen. De logge, bureaucratische
productie-eenheden moesten worden
omgevormd tot commerciële, flexibe
le ondernemingen.
Privaat ondernemerschap werd als de
sleutel gezien, ook in de landbouw.
De grond van coöperaties en staats
bedrijven, de iconen van het commu
nisme, werd teruggegeven aan de
burger, die er vervolgens een familie
bedrijf naar westers model kon vesti
gen. Dit teruggeven werd op vier ma
nieren gedaan [3]
Restitutie richt zich op het herstel
len van de exacte percellering van
vóór het communisme. Complica
ties kunnen zijn dat percelen moe
ten worden onderverdeeld onder
erfgenamen, dat kadasterkaarten
zijn verdwenen of dat percelen in
middels onder wegen of gebouwen
liggen.
Distributie behelst het aan de oor
spronkelijke eigenaars toewijzen
van een vervangend perceel, dat
qua grootte en kwaliteit overeen
komt met hun oorspronkelijke be
zit.
Compensatie geeft de waarde van
het oorspronkelijke bezit terug,
waarmee op een willekeurige loca
tie grond kan worden gekocht. De
Coöperaties
Procedure
Distributie
Restitutie
Restitutie
Restitutie Distributie
Restitutie Distributie
Restitutie
niet van toepassing
compensatierechten kunnen ook
worden verhandeld. De verwach
ting was dat alleen serieuze agra
riërs grond zouden verwerven,
maar ook heel wat speculanten
claimden grond.
Verkoop vindt plaats als er geen
sprake is van historisch onrecht.
Vanwege de omvang van dergelijke
verkopen werken zij drukkend op
de grondprijzen.
van grond
Staatsbedrijven
Procedure
Distributie
Wisselend
Verkoop
Compensatie
Restitutie
Verkoop
Verkoop
van grond
Albanië
Bulgarije
Tsjechië
Hongarije
Roemenië
Slowakije
Polen
GEODESIA 2002-2
