Beslissings-analytische beoordeling van een kwaliteitscomponent
De gebruikswaarde
van geografische
gegevens
Kwaliteit is een populair begrip in de recente GIS-
literatuur. Onderzoek heeft geleid tot de definitie
van verschillende componenten die nodig zijn om
de kwaliteit van geografische gegevens te
beschrijven. Het bepalen van geschiktheid voor
gebruik, één van die componenten, blijkt echter een
lastige opgave. Bij het oplossen van ruimtelijke
vraagstukken zal steeds vaker moeten worden
gekozen tussen alternatieve datasets die onderling
verschillen in nauwkeurigheid en prijs. Welke
dataset is het meest geschikt? In dit artikel wordt
deze vraag geanalyseerd vanuit een beslissings-
analytisch oogpunt. Daartoe wordt het begrip
waarde van controle geïntroduceerd. Een voorbeeld
studie rond de aanleg van een containerhaven voor
een Multimodaal Transport Centrum nabij Valburg,
Gelderland (MTC-Valburg) illustreert de aanpak.
Als bij besluitvorming gebruik kan worden gemaakt
van verschillende soorten geografische informatie,
kan dit leiden tot onderling afwijkende resultaten.
Dat komt doordat data op een of andere manier de onzeker
heid betreffende beslissingsuitkomsten beïnvloeden. Een
verschil in verwacht resultaat kan dan worden gezien als
een maat voor het verschil in gebruikswaarde. Zo'n verschil
kan worden uitgedrukt in een monetaire eenheid of in een
andere utiliteit [8]. In het eerste geval kan een toename in
gebruikswaarde direct worden vergeleken met de kosten
verbonden aan het gebruik van de data. Dit biedt perspec
tieven voor het vergelijken van de geschiktheid van alter
natieve informatiebronnen.
Fig. 1.
Eenvoudige
beslisboom voor
loterij deelname.
Beslisbomen
De relaties tussen beslissingen en ge
volgen van keuzes kunnen worden
weergegeven in een beslisboom. Fig. 1
is een voorbeeld van een beslisboom
voor een verloting van duizend euro.
We gebruiken dit voorbeeld om een
aantal begrippen te introduceren die
van belang zijn voor het behandelen
van de MTC-Valburg studie. De verlo
ting van fig. 1 kent slechts één prijs
1000), de kans op winst is 0,5% en deel
name kost tien euro. Nog voordat een
potentiële deelnemer de balie bereikt,
ontmoet hij een absoluut betrouwbare
helderziende die aanbiedt te vertellen
of deelname zal resulteren in winst. Er
moeten nu twee beslissingen worden
genomen: één over het inschakelen
van de helderziende en één over deel
name aan de verloting. Dit resulteert
in twee vertakkingen in de beslis
boom. De verwachte opbrengst, £(V),
in geval van raadpleging van de hel
derziende (bovenste vertakking) be
draagt 0,005 x 990 0,995 x 0
4,95. Als de helderziende niet wordt
geraadpleegd, zou het rationeel zijn
niet mee te doen aan de verloting;
deelname heeft een verwachte op
brengst van 0,005 x 990 - 0,995 x
10 - 5, terwijl niet spelen geen
verlies zou opleveren. De verwachte
waarde van de informatie van de helder
ziende bedraagt dus 4,95. Dit is te
vens het bedrag dat maximaal betaald
zou mogen worden voor zijn diensten.
We gaan er daarbij impliciet vanuit
dat de potentiële deelnemer zijn winst
wil optimaliseren en dat hij risico
neutraal is. Het begrip waarde van infor
matie is, voorzover wij weten, in 1987
geïntroduceerd in de GIS-literatuur als
een maat voor de gebruikswaarde van
geografische databestanden [6]. Het is
een bekend begrip in bijvoorbeeld
ccp |a
1Dit artikel is een
bewerking van
'Assessing fitness for
use: the expected
value of spatial data
sets' dat is aangebo
den voor publicatie
in International
Journal of Geo
graphical Infor
mation Science.
vraag advies
helderziende
positief
(win 1000) j
P 0 005
J
E(V) 4 95
negatief
V 0
win 1000
P 0 995
P 0 005
geen advies
E[V) -€ 5
koop geen lot
verlies inzet
£(V) 0
P 0 995
V*€0
beslisknoop
0 kansknoop
GEODESIA 2001-3
