Geodetische analysemethoden en maatschappelijke relevantie
Eenieder die de actualiteiten volgt, zal het niet
zijn ontgaan dat door de mens veroorzaakte
bodemdaling veel emoties losmaakt. De rol van
geodeten is het nauwkeurig en objectief vaststellen
hoeveel bodemdaling er is opgetreden. Hoewel
deze cijfers er zelden in slagen om de emoties te
rationaliseren, zijn ze broodnodig om maatregelen
aan te sturen en deze te controleren. In dit artikel
wordt de procedure behandeld hoe bodemdaling
door gaswinning uit oppervlaktemetingen kan
worden afgeleid, zoals deze sinds kort bij de NAM
wordt gehanteerd.
Een in evenwicht zijnde, stabiele grondlaag bestaat uit
korrels die een onderlinge druk G' hebben die te
zamen met de in de laag aanwezige vloeistofdrulc p ge
lijk is aan de totale druk uitgeoefend door bovenliggende Fig. 1.
lagen ct. Met andere woorden, de bovenliggende lagen wor- De oorzaak van
den gedragen door de gasvoerende laag. Als de gasdruk af- bodemdaling
neemt, zal de gasvoerende laag compacteren onder het ge- door gaswinning
wicht van de bovenliggende lagen, wat zich aan het opper- geschematiseerd.
vlak vertaalt als bodemdaling. Dit principe, geïllustreerd in
fig. 1geldt zowel voor een pas aangelegd tuinterras dat in
klinkt, als voor een depleterende gasvoerende laag op drie
duizend meter diepte, zij het dat de vloeistofdrulc hier gas
druk betreft.
Gevolgen
Hoe erg is dat nu, bodemdaling? Dat hangt af van de ampli
tude en karakteristieken van bodemdaling en of hierop
wordt geanticipeerd. Hoe dieper de vloeistof voerende laag,
hoe regelmatiger de bodemdaling. Bij drooglegging bevindt
de vloeistof bevattende laag zich direct onder het opper
vlak, de bodemdaling is dan zeer lokaal en afhankelijk van
de kleine diepte. Wordt een huis bij
voorbeeld op een veenlaag gefundeerd
waaraan vervolgens water wordt ont
trokken, dan is het niet ondenkbaar
dat scheuren in muren optreden. Dit
kan worden voorkomen door op een
stabiele zandlaag te funderen. Een be
kend voorbeeld van verdroging is het
eiland Schokland dat na inpoldering
van de Noordoostpolder enkele meters
is gedaald door verdroging van de on
derliggende veenlaag. Dit vinden we in
iets mindere mate ook voor grote ge
deelten van de provincie Flevoland.
Bij gaswinning in Nederland bevindt
de gasvoerende laag zich zo diep, dat
bodemdaling zich als zeer gelijkmatig
manifesteert en niet waarneembaar is
met het blote oog. De amplitude is af
hankelijk van een aantal factoren. De
enige parameter die door de NAM te
beïnvloeden is, is de grootte van de
drulcafname. Bodemdaling door gas
winning kan bij voldoende amplitude
echter gevolgen hebben voor de water
huishouding. Het grondwater stijgt,
waardoor er meer bemaald moet wor-
CT CT' p
Kwantificering
van bodemdaling
door gaswinning
R.C.H.
Quadvlieg,
Nederlandse
Aardolie
Maatschappij
bv.
BOVENLIGGENDE LAGEN
PORIËN TUSSEN DE KORRELS
BEVATTEN GAS
GAS DRUK
GEODESIA 2001-4
