North, die - populair gezegd - stelt dat
instituties de 'regels van het spel' zijn
waarbinnen partijen interacties ple
gen in de samenleving (de 'spelers van
het spel'). Deugen die regels niet, dan
zijn partijen tijdens die interacties
veel geld en energie kwijt aan het zich
verschaffen van voldoende zekerhe
den. Een slecht functionerende grond-
registratie veroorzaakt zulke hoge
transactiekosten. Zo moet men zich
bijvoorbeeld verzekeren voor het geval
de eigendomstitel na verwerving niet
rechtsgeldig blijkt te zijn (vgl. de 'title
insurance' in de VS). Onvoldoende be
sef van de rol van de instituties in de
samenleving levert in veel landen gro
te problemen op. Men sleutelt aan ope
rationele processen in de registratie
van grondbezit, terwijl het echte man
co ligt in ondeugdelijke wetgeving of
het nalaten van toepassing van een
overigens goede wet. Substantiële ver
beteringen zijn dan heel moeilijk. Een
aardig staaltje kon ook worden waar
genomen op het zogenoemde 'Eerste
Kadaster Congres in het EU', dat recen
telijk in mei plaatsvond in Granada, en
waar een pleidooi van ondergetekende
om de beoogde coördinatie en afstem
ming van nationale grondregistraties
te laten plaatsvinden binnen een zeke
re harmonisatie van onroerendgoed-
wetgeving (ook al ligt dat moeilijk in
verband met artikel 222 Verdrag van
Rome) van tafel werd geveegd door de
Spaanse organisatoren omdat men op
veranderingen in de wetgeving niet
kon wachten en mijns inziens ook niet
zat te wachteneen fiasco ligt op de
loer [5]!
Om weg te komen van de eerderge
noemde eendimensionale classificatie
en waardering van grondregistratie-
systemen (hij behandelt bijvoorbeeld
inter alia de eendimensionale vergelij
kingen 'titel vs. deed registration', 'po
sitive vs negative systems', 'fixed vs. ge
neral boundary', 'systematic vs spora
dic adjudication') kiest Zevenbergen
voor toepassing van de systeemtheorie
(Von Bertalanffy, Boulding enz.). Tus
sen haakjes: het is interessant om te
zien dat er inmiddels een volgende
eendimensionale beschouwing zich
aandient, namelijk 'title vs. right', aan
gevende dat niet altijd een volledige
Globale grens of
gefixeerde grens
in Egypte.
eigendomstitel noodzakelijk is om iemand adequate rechts
zekerheid te bieden, het kan ook - bijvoorbeeld - in de
vorm van de 'certificate of occupancy' (bewijs van bezit) of
een 'anti-eviction right' (niet van je land verdreven kunnen
worden) [6]. Karakteristiek bij de systeemtheorie is dat een
systeem wordt beschouwd als een complex van elementen
die met elkaar interactie hebben, die bestudeerd dienen te
worden met nadruk op de onderlinge
relaties tussen de onderscheiden ele
menten alsmede in relatie met het
doel dat met het geheel wordt beoogd.
Het geheel is meer dan de som der on
derliggende delen, stelt Zevenbergen.
Maar wat is dat 'meer' dan wel? Hier
grijpt Zevenbergen naar het begrip
'emergent property', waar mijns in
ziens niet echt een Nederlandse ver
taling van is. Men zou kunnen zeggen
een eigenschap die 'verschijnt', 'te
voorschijn komt', of'bovenkomt' (naar
Van Dale) als de onderliggende delen
samenkomen, maar die niet zomaar
aan één van die delen afzonderlijk is
toe te kennen. Diverse auteurs hebben
zich gebogen over de wenselijke eigen
schappen van grondregistraties. Ze
venbergen noemt Kurandt (helder
heid, juistheid, rechtszekerheid, be
grijpelijkheid), Dowson/Sheppard (zekerheid, eenvoud,
nauwkeurigheid, enz.) en de FIG (zekerheid, tijdigheid, eer
lijkheid, toegankelijkheid, enz.), maar Zevenbergen gaat
zelf een stap verder en stelt dat het de samenleving er uit
eindelijk om te doen is dat er een systeem van grondregis-
tratie is, dat te vertrouwen is en dat daadwerkelijk wordt
gebruikt vanwege het vertrouwen dat het schept, en dat zo
doende zijn functie vervult en zo aan zijn doel (bieden van
rechtszekerheid) beantwoordt. Hier heeft Zevenbergen een
'punt', want rapporten betreffende de grondregistratie in
vele landen tonen aan dat - ook al is er een systeem van
grondregistratie aanwezig - mensen het systeem vaak nege
ren en niet gebruiken. Men kan hier een veelheid aan rede
nen voor aantreffen, zoals wantrouwen in de overheid (wor
den de gegevens niet misbruikt?), de wet wordt de facto
niet geëffectueerd, lokale structuren heersen in de geest
van de bevolking over de nationale staat, er is veel bureau
cratie en corruptie, inheemse grondrechten worden gene
geerd, enzovoort. Een apart voorbeeld kwam recent uit
Malawi waar ingezetenen de officiële grondregistratie ne
geren, omdat aan de traditionele registratie bij de lokale
'chief tevens de toekenning van een begraafplaats was ver
bonden, iets dat in de cultuur aldaar belangrijk is [7]. Een
'institutionele' tekortkoming van de officiële registratie
zou men kunnen zeggen! Zevenbergen kan zich in zijn keu
ze voor 'vertrouwenwekkendheid' als belangrijkste eigen
schap van het geheel mijns inziens gesteund weten door de
Working Party on Land Administration WPLA van de
UN/Economic Commission for Europe, die zich in zijn ple
naire zitting in 1999 door de directeur-generaal van het
GEODESIA 2002-11
