Expositie 'Breda in kaart'
Sluitstuk herdenking 7 5 0-jarig bestaan
Als sluitstuk van het herdenken van het 750-jarig be
staan van de stad is in het Breda's Museum een expo
sitie 'Breda in kaart' ingericht. De tentoonstelling
startte op 27 september en is tot en met 1 december 2002
te bekijken. Archieven in binnen- en buitenland stonden
tijdelijk unieke kaarten af. De rijkdom aan beschikbaar
materiaal heeft te maken met de status van Breda als
vestingstad. Van de tentoonstelling 'Breda in kaart' ver
schenen een gelijknamige catalogus (28 p., 1,-) en een
dito boek (112 p., ISBN 90-806108-2-8, 25,-).
Dat er zonder landmeters geen kaarten mogelijk zijn,
wordt op de tentoonstelling voldoende duidelijk. In 1530
heeft Hendrik van Nassau, die het stadsgebied wilde uit
breiden, de stad al laten opmeten door de uit Holland af
komstige landmeter Maarten Cornelisz. Naar die opmetin
gen maakte de Bredanaar Jan van Galen rond 1530 een
Adri den Boer,
redacteur.
Fragment van
kaart van Breda van
A. van Broekhuysen,
ca. 1730.
kaart. In de brede literatuur wint de
beroepsnaam lcartograaf het vaak van
die van landmeter. Zo niet in dit boek
als het over de 16e eeuw gaat: "De op
komst van het wiskundeonderricht
aan de universiteit van Leuven had
enkele landmeters opgeleverd, onder
wie de befaamde Gerard Mercator. De
meest op de praktijk ingestelde be
oefenaar van het landmeten was Jacob
van Deventer (ca. 1500-1575). Volgens
eigen zeggen kon hij 'naar de conste
der geometrie en op 't compas' (dat wil
zeggen op grond van een eenvoudige
triangulatie of driehoeksmeting) ge
bieden en steden opmeten". Van Jan
Pieterszoon Dou, 'Landmeter en Nota
ris', hangt een prachtige kaart, in 1625
vervaardigd in verband met de grond
boekhouding van de landerijen en bos
sen ten zuiden van Breda. Prins Mau-
rits was zijn opdrachtgever. Het boek:
"Jan Pietersz. Don was een befaamd
landmeter uit Leiden, die reeds eerder
voor Maurits had gewerkt. Hij was de
uitvinder van een instrument waar
mee hoekmetingen uitgevoerd kon
den worden, de Hollandse cirkel of cir
kel van Dou".
Balthasar Floris van Berclcenrode
maakte een zeer gedetailleerde kaart
van de belegeringswerken rondom
Breda in 1637. Het boek: "Landmeter
Van Berclcenrode heeft, volgens een
vermelding op de bijbehorende legen
da, zelf alle opmetingen voor de kaart
'mette Kettingh' verricht". Op de ge
graveerde kaart 'Tertia Pars Braban-
tiae' van 1735 prijkt in een vignet
een man met een meetkruis.
Omdat er zulke originele kaarten in de
expositie zijn opgenomen, wordt men
ook geconfronteerd met de status van
het materiaal. Een kaart van 1730
van Breda in de middeleeuwen bevat
in oud handschrift de tekst: "De kaart
heeft uytgedient". Een anonieme
stadsplattegrond van omstreeks 1750
geeft zo de indruk een aanzet te zijn
voor een nauwkeuriger latere versie.
Op een ook niet verder ingevulde car
touche staat in potlood vermeld: "Dit
plan is den eersten opzet en heb het
int net gebragt en verbeterd". Het
'Plan van de Stadt Breda' uit 1754 be
vat de tekst "Gedeeltelijk opgenomen
GEODESIA 2002-11
