Historische geografie
en de GBKN
Het verleden in de huidige GBKN
Historische geografie is één van de oudste takken
van de sociale geografie en is in feite een hulp
wetenschap die zich bezighoudt met geografische
vraagstukken uit het verleden. Bijzonder hierbij is
de vormgeving van het cultuurlandschap.
Deze vormgeving in het verleden kan worden
beschreven en aangevuld op bijgevoegd kaart
materiaal. Dit kaartmateriaal bestaat uiteraard uit
een basiskaart, waarop de relevante geografische
informatie uit het verleden zichtbaar wordt
gemaakt.
Een nieuwe kaartsoort
als basiskaart voor
historische topografie
Bij de keuze welke basiskaart gebruikt kan worden om
als basis te dienen om verdwenen of nog bestaande
historische topografie op een kaart aan te geven, zijn
er verschillende mogelijkheden. Tot dusver werd veelal
als basiskaart van bij de beschrijvingen gevoegd kaartmate
riaal de landsdekkende topografische kaart 1:10.000,
125.000 en 150.000 gebruikt. Hoewel genoemde kaarten
erg betrouwbaar zijn, schieten ze veelal tekort om in detail
de historische topografie met voldoende precisie te kunnen
afbeelden. De eveneens landsdekkende kadastrale kaarten
op de schalen 1 1.000,11.250, 1 2.000,1 2.500 en 15.000
Fig. 1.
De vervallen
gemeentegrens
is hier niet meer
zichtbaar.
zijn wat schaal aangaat wat meer ge
schikt om details nauwkeurig voor te
kunnen stellen. Maar de kadastrale
kaart geeft met uitzondering van de
harde topografie zoals hoofdgebou
wen in principe geen topografie weer.
In de waterrijke poldergebieden van
Friesland en Holland zijn de meeste op
de kadastrale kaart afgebeelde lijnen
sloten of vaarten. In de oostelijke en
zuidelijke zandgebieden van ons land
is dit echter veelal niet het geval en
komen er veel niet in het terrein zicht
bare grenzen op de kadastrale kaarten
voor. In feite kan de conclusie luiden
dat beide kaartsoorten of qua schaal of
qua kaartinhoud niet zo geschikt zijn
om historische geografische details af
te beelden. Maar ook voldoen zelfge
maakte kaarten van historisch geogra
fische publicaties vaak niet aan hoge
geodetische en/of kartografische kwa
liteiten. Welke landsdekkende kaart-
soort is dan wel beter geschikt als ba
siskaart om historische topografie af
te beelden? Enkele decennia geleden
kon op deze vraagstelling geen duide
lijk antwoord worden gegeven. In dit
artikel kan op de gestelde vraag echter
wel een duidelijk antwoord worden ge
formuleerd.
Onlangs verscheen als uitgave van de
Vereniging Dorpsbelangen Veenwou-
den en gedrukt bij Van der Eems
'Skiednis fan Feanwalden, de Wal en
Kükherne' [4|. In dit boek over de ge
schiedenis van het dorp Veenwouden
zijn in een hoofdstuk vier bijdragen
van mijn hand opgenomen. Twee er
van betreffen de beschrijving van een
aantal historische geografische be
grenzingen die nog uit de middeleeu
wen dateren. Van genoemde begren
zingen zijn thans in het terrein nog
grote delen zichtbaar. Om op een aan
tal kaartjes deze middeleeuwse gren
zen in beeld te brengen moest een keu
ze worden gemaakt welk kaartmate
riaal als basis zou kunnen dienen.
Deze kaart moest in elk geval aan de
minimum-eis voldoen dat de actuele
topografie werd afgebeeld. Verder
moest de kaartschaal zodanig zijn, dat
GEODESIA 2002-11
