traal: wat zijn de gevolgen van het gebruik van ICT voor
controle? Worden er meer gegevens vastgelegd? Of juist
minder? Hoe staat het met de toegankelijkheid van ge
gevens op de lange termijn? Welke waarborgen bestaan er
voor de authenticiteit van digitale gegevens? Op al deze
vragen kan geen algemeen antwoord worden gegeven, om
dat verschillende ICT-applicaties verschillende gevolgen
lijken te hebben [1], Een GIS is één van deze ICT-applicaties.
In een expertraadpleging zijn de gevolgen van het gebruik
van GIS voor democratische controle verkend.
GIS en democratische controle:
een internationale expertraadpleging
Een panel van dertig internationale experts op het gebied
van digitale archivering werd gevraagd om te reflecteren op
de gevolgen (kansen en bedreigingen) van het gebruik van
verschillende informatie- en communicatietechnologieën
in het openbaar bestuur op de beschikbaarheid van ge
gevens voor controle. Eenentwintig respondenten beant
woordden de vragenlijst. Zeven van hen gaven aan dat zij
genoeg wisten over GIS om de vragen over risico's en moge
lijkheden te beantwoorden. Hun meningen geven een over
zicht van de mogelijke gevolgen van het gebruik van GIS
voor democratische controle.
In de expertraadpleging werd de respondenten gevraagd
het belang aan te geven van de verschillende algemene
risico's die GIS kan creëren voor democratische controle
(tabel 1). Hen werd gevraagd om deze risico's te rangschik
ken (1: belangrijkste risico, 4: minst belangrijke risico).
De respondenten gaven aan dat het risico dat gegevens niet
aanwezig zijn, het belangrijkste risico is en dat het risico
dat gegevens niet toegankelijk zijn, het minst belangrijk is.
Gezien de standaarddeviatie liggen alle scores echter dicht
bij elkaar. Meer inzicht in de verwachte risico's kan worden
verkregen uit de toelichtingen van de respondenten. Twee
respondenten wezen op het probleem dat gegevens worden
ge-update:
in de meeste toepassingen geeft een GIS alleen een
beeld van de actuele situatie en is er geen historische
dimensie. Daardoor is het niet mogelijk om de toestand
van een GIS-database op een tijdstip in het verleden te
reconstrueren";
"Databases hebben zelden historische componenten. Dit
betekent dat gegevens constant worden overschreven,
vooral in 'levende' databases".
Uit deze toelichtingen blijkt dat het belangrijk is om te
realiseren dat, wanneer er geen voorzorgsmaatregelen zijn
getroffen, een update ertoe leidt dat oude gegevens worden
verwijderd. Dit is een verschil tussen papieren en digitale
gegevens. Voor papieren gegevens zijn een verwijdering en
een update verschillende handelingen, terwijl deze hande
lingen - vanuit het oogpunt van de gebruiker - bij digitale
gegevens zijn geïntegreerd. Het ontbreken van een histo
rische dimensie verwijst ook naar het feit dat analyses die
worden uitgevoerd op databases, vaak niet worden be
waard. Het resultaat van een analyse (de kaart) wordt be
waard, maar de specifieke zoekvraag die werd gebruikt om
de gegevens te analyseren, gaat vaak
verloren. Ook kunnen gegevens over
de context waarbinnen de kaart werd
gegenereerd, ontbreken.
Een tweede risico betreft de toegang
tot gegevens. Hoewel het risico dat ge
gevens ontoegankelijk zijn, door de
respondenten als het minst belangrijk
werd beschouwd, noemden sommige
respondenten toch specifieke proble
men op dit gebied. Vooral de 'lagen-
structuur' van GIS lijkt het behouden
van de toegankelijkheid van gegevens
gecompliceerd te maken. Zoals een res
pondent aangaf: "Zover ik het begrijp,
zijn GIS door de verschillende lagen
van software en gegevens zeer moei
lijk te behouden. In het bijzonder lo
pen de interfaces tussen de lagen het
risico om corrupt te worden, met als
gevolg dat de gegevens niet goed kun
nen worden geïnterpreteerd".
Tabel 1. Een derde risico betreft de betrouw-
Risico's die GIS baarheid van gegevens. Eén respon-
kunnen creëren voor dent wees op vragen die kunnen be-
democratische staan ten aanzien van de oorsprong
controle. van gegevens in een GIS: "Een GIS is
slechts een verzameling geografische
informatie en geeft niet aan hoe, wan
neer en in welke functionele context
een specifiek informatie-element is ge
genereerd. De betrouwbaarheid
van de informatie is direct gerelateerd
aan de interpretatie: wanneer je niets
weet over de context van de creatie
van de informatie, kun je deze gege
vens moeilijk vertrouwen". Dit pro
bleem speelt sterker bij geografische
gegevens dan bij andere soorten gege
vens. Geografische gegevens worden
namelijk relatief vaak verkregen van
andere organisaties, omdat het opbou
wen van een set van 'geodata' kostbaar
is.
In de expertraadpleging werd de res
pondenten ook gevraagd het belang
aan te geven van de verschillende alge
mene kansen die GIS kunnen creëren
voor democratische controle (tabel 2).
Hen werd nu gevraagd om deze kansen
Risico's
Gegevens zijn niet aanwezig
2,0
(St.
Dev.
1,3)
Gegevens kunnen niet worden geïnterpreteerd
2,4
(St.
Dev.
0,8)
Gegevens kunnen niet worden vertrouwd
2,6
(St.
Dev.
1.1)
Gegevens zijn niet toegankelijk
3,0
(St.
Dev.
1,0)
Kansen
GEODESIA 2002-12
