Stichting
De Hollandse
Cirkel
Expositie 'Onbegrensd bestaat niet voor een landmeter!'
BEDRIJVEN EN DIENSTEN
Intergraph verwerft ioo% van de aandelen van Z/l Imaging
INTErGiWH
De Hollandse Cirkel
Achthonderd jaar geleden werd er
tussen Holland en Utrecht een
overeenkomst gesloten over de afvoer
van overtollig water vanuit Utrecht. In
het kader van deze overeenkomst is in
de hal van Rijnlands hoofdkantoor in
Leiden uit Rijnlands kaarten- en teke-
ningenbezit een tentoonstelling sa
mengesteld, die de jaren 1565 tot en
met 1995 bestreek. De expositie was
van 8 oktober tot en met 15 november
2002 gratis te bezichtigen. Hoewel het
jammer is dat deze tentoonstelling
niet tijdig in dit tijdschrift kon wor
den aangekondigd, mag een verslag
niet achterwege blijven. Al was het al
leen maar vanwege de titel 'Onbe
grensd bestaat niet voor een land
meter!'
In 1165 liet de graaf van Holland een
dam opwepen in de Oude Rijn ter ke
ring van Utrechts water: de Zwammer-
dam. De aanleiding daarvoor was de
definitieve verzanding van de Oude
Rijnmond. Tot 1165 vloeide via die
monding het Hollandse en Utrechtse
water af naar de Noordzee. Na de af
damming verzeilden Holland en
Utrecht in een langdurig conflict. Pas
in 1202 werd een overeenkomst tussen
het graafschap Holland en het bisdom
Utrecht gesloten, waarbij de afwate
ring van Utrecht op Holland uiteinde
lijk werd geregeld. In feite is deze over
eenkomst de basis van de verhouding
tussen het hoogheemraadschap van
Rijnland en het hoogheemraadschap
van de Stichtse Rijnlanden.
Ter herdenking van dit achthonderd
jaar oude verdrag organiseerde Rijn
land dus de tentoonstelling. "In een
drieluik wordt aan de hand van pro
ducten van de Rijnlandse landmeters
zichtbaar gemaakt, dat zij niets anders
deden dan grenzen vaststellen en dat
in een grote verscheidenheid", aldus
het persbericht van Rijnland over de
expositie. De tentoonstelling van bijna
vijftig kaarten en tekeningen bestond
uit drie onderdelen:
Rijnland binnen zijn grenzen;
Rijnlands grens;
Rijnland buiten zijn grenzen.
Ik heb genoten van een bezoek. Een
aantal panelen met kaarten van een
groter formaat was voorzien van een
afzetting met een meetketting van
rond 1800 (20 m lang met schakels van
0,25 m). Tentoongestelde kaarten wa
ren van bekende en onbekende land
meters als Jan Pietersz. Dou, Melchior
Bolstra, Klaas Vis, Adriaan Hanegraaff,
Jan Kros, Anthony Velsen en Cornelis
Velsen. De laatste bracht het ver: hij
staat aangeduid als "secretaris van
Holland en voormalig landmeter bij
Rijnland".
Het mooist leek mij de meterslange
gekleurde handschriftkaart van de
oostelijke oever van het Haarlemmer
meer op ongeveer schaal 14300, die
Adriaan Hanegraaff in 1821 maakte.
Landmeters stelden veel voor bij Rijn
land. Ze waren onontbeerlijk, niet al
leen voor grenzen, maar ook voor de
uitvoering van werken en zelfs voor
het niet realiseren van werken. Land
meter Pieter Coenraadsz. maakte in
1565 een kaart tégen de beoogde af
damming van het Wijkermeer, een af
damming die nadelig zou zijn voor
Rijnland. Dankzij het in kaart brengen
van de gevolgen werd bij de koning
met succes bezwaar gemaakt tegen de
plannen van derden!
Adri den Boer
Intergraph is een overeenkomst aan
gegaan met de Carl Zeiss Group om
het minderheidsbelang van
heden, fotogrammetrische karterings-
firma's, en commerciële klanten in
verschillende sectoren, waar-
dit concern in Z/I Imaging
over te nemen, waardoor Z/I
Imaging een 100% dochteronderne
ming van Intergraph wordt. Z/I Ima
ging is een wereldleider op het vlak
van 'earth imaging' die oplossingen
biedt voor verwerving, exploitatie, be
heer en distributie van beeldmate
riaal.
Z/I Imaging wordt samengevoegd met
de divisie Mapping and GIS Solutions
van Intergraph, zodat men klanten zo
als nationale, federale en lokale over-
onder transportondernemin-
gen, technische installatie
bureaus, nutsbedrijven, het leger en
de inlichtingendiensten, een complete
set geospatiale gereedschappen kan
aanbieden. De fusie versterkt tevens
Intergraphs geïntegreerde product
aanbod en wereldwijde klantenonder
steuning in alle gerelateerde gebieden,
zoals waarneming op afstand, foto-
grammetrie en GIS/kartering.
Informatie: www.intergraph.com
Voor opgave als donateur of de be
stelling van losse nummers: Bureau
De Hollandse Cirkel, telefoon (015)
278 20 47, e-mail: Hollandsecirkel@
geo.tudelft.nl.
Adri den Boer
In november 2002 verscheen het der
de nummer van de vierde jaargang
van het tijdschrift De
Hollandse Cirkel. Het
feit dat de eerste HTW
(Handleiding Techni
sche Werkzaamheden
Kadaster) honderd jaar
geleden verscheen, was
voor Jan Polman en Henk Zorn aanlei
ding om iets te schrijven over de ge
schiedenis daarvan. In dit nummer
worden de voorgeschiedenis en de
HTW's 1902 en 1938 be
sproken. In nummer 3
2003/1 worden de
HTW's 1956 en 1996
behandeld. Via een
bewerking van een eer
der in Monumenten
verschenen artikel van F. Ferro is er
aandacht voor een antieke gevelsteen
met landmeters. H.C. Pouls leverde
een bijdrage over 'De landmeter als ar
chitectuurtekenaar'.
ir tie I ieicliiedenis der (ieodesie
GEODESIA 2002-12
