De grootschalige basiskaart
een gemeentelijke zorg
Rotterdam, door de eeuwen heen een Topografie Producerend
Het hebben van topografische afbeeldingen van
de stad wordt al meer dan vierhonderdvijftig jaar
als noodzaak gezien door het bestuur van de
gemeente Rotterdam. Diverse kaartmakers waren
voor rekening van de gemeente bezig om
plattegronden te maken. Ook in de 21e eeuw zijn
er nog steeds vakmensen in opdracht van de
gemeente continu bezig met grootschalige
topografie. In dit artikel wordt teruggeblikt op het
ontstaan van de grootschalige kaartvervaardiging
bij de gemeente Rotterdam en stilgestaan bij de
huidige organisatie rond de topografie.
Het gemeentearchief van Rotterdam heeft een afde
ling Topografische Atlas. In dit eldorado van kaarten
vinden we exemplaren van kaarten en prenten die
door kaartmakers, al dan niet in dienst van de stad Rotter- Fig. 1.
dam, zijn vervaardigd ten behoeve van gemeentelijke Uit Blaeu's 'Toneel
bestuursorganen of uitvoerende diensten. Volgens de cata- der Steden 1652'.
logus van stadsplattegronden zijn er
honderddertien in druk uitgegeven
stadsplattegronden uit de periode van
1550 tot 1900 bij het Archief bekend
[1]. Kaartvervaardigers waren Jacob
van Deventer, Henrijck Haestens, Ro-
meijn de Hooghe, Johannes de Vou en
nog vele anderen (fig. 1).
17e eeuw:
Kaarten met een gouden
randje
In de 17e eeuw had Rotterdam al grote
belangen bij de scheepvaart. De stad
was in deze eeuw, na Amsterdam, de
belangrijkste zeehavenstad van de Re
publiek der Verenigde Nederlanden.
Het was van groot belang voor Rotter
dam te kunnen beschikken over goede
kaarten van de vaarwegen. Verzandin
gen en gevaarlijke ondiepten moesten
in relatie tot markante punten op de
wal goed worden weergegeven. Ook
de maatregelen die genomen werden
tegen de verzanding van de binnen
havens, werden ingetekend op kaarten
van de bestaande situatie. Rond 1600 is
er op verzoek van de stadstimmerman
(vandaag zou hij directeur van Ge
meentewerken worden genoemd) een
'kaartboek' van de stad gemaakt. Deze
stadsatlas werd gebruikt bij het vol
bouwen van lege plekken en andere
uitbreidingen. Het bovenstaande geeft
aan dat topografie een 'must' was voor
de stad. Het hebben van kaartmate
riaal was dus al rond de 17e eeuw on
ontbeerlijk.
19e eeuw:
Opkomst van Rotterdam
Aan het eind van de 19e eeuw begint er
voor Rotterdam en dus voor haar uit
voerende dienst Gemeentewerken veel
te veranderen. Er zijn nieuwe havens
nodig voor nieuwe schepen met een
grotere diepgang. Waterleiding en rio-
GEODHSIA 2003-1
