Tentoonstelling kaarten
'De Zeven Provinciën'
Schenking aan Atlas van Stolk
De Atlas Van Stolk van Museum het Schielandshuis
ontving een unieke verzameling oude landkaarten
van het artsenechtpaar Blonk-van der Wijst. Deze
collectie is, voorzover bekend, de meest complete verzame
ling kaarten van de 'Republiek der VII Provinciën'. Een se
lectie wordt vanaf 6 juni tot en met 5 oktober 2003
getoond in Museum Het Schielandshuis te Rotterdam. Een
video van een gesprek met TV Rijnmond daar leert dat het
echtpaar deze kaarten in tien jaar kon verzamelen!
De geschonken collectie omvat meer dan tweehonderd
landkaarten van Nederland uit de zeventiende en achttien
de eeuw. Een groot aantal, omdat er naar verhouding wei
nig van deze kaarten op de markt zijn verschenen. Daarbij
is het opmerkelijk dat het enige tijd duurde voordat de
kaartmakers uit de noordelijke Nederlanden zelf de Zeven
Provinciën in kaart brachten. Waarom buitenlanders zulke
kaarten maakten, staat bijvoorbeeld bij de tentoongestelde
kaart 14 (Leipzig, ±1720) duidelijk aangegeven: zum be-
quemen Gebrauch in Schulen, auf Reisen und beij dem Le-
sen der Zeitungen". Opmerkelijk is ook dat van het jaar
waarin de Zeven Provinciën officieel hun onafhankelijk
heid verkregen (1648), alleen een Franse kaart van Nicolas
Sanson dateert. Op de tentoonstelling geven vlaggetjes bij
de kaarten het land van herkomst aan.
Kaarten
De kleinschalige kaarten laten allerlei ontwikkelingen
zien, zoals de aanleg van trekvaarten en nieuwe wegen, in
polderingen en het verschuiven van de zuidelijke landgrens
door in oorlog veroverd gebied. De oudste kaart stamt uit
1615, een klein en kleurrijk exemplaar van Pieter van den
Keere. De meest recente komt uit het begin van de negen
tiende eeuw, toen Nederland en België weer waren samen
gevoegd.
Rijk is de variatie in formaten. De kleinste meet 5 bij 5,5 cm
en is een Italiaans kaartje, uitgegeven in Florence, dat ver
moedelijk in een almanakje zat. Eén van de grootste kaar
ten heeft een hoogte van meer dan twee meter en zit in de
len opgevouwen in een cassette. Deze 'grootste' schaal is on
geveer 1:105.000.
Rijk zijn ook de versieringen. Veel kaarten zijn met de hand
ingekleurd en sommige schitteren door het goud. Van de be
kende zeventiende-eeuwse kaartenmaker en uitgever Blaeu
is een fraai exemplaar aanwezig met een mooi cartouche
met fiere klimmende leeuwen. Ook de andere kaarten zijn
vaak een lust voor het oog en laten interessante stijlontwik-
kelingen zien. De expositie toont hier
van sprekende voorbeelden, beginnend
met rolwerk op kaarten uit de Renais
sance, en via Franse en Duitse exempla
ren uit Barok en Rococo, uitkomend bij
het classicisme en de meer zakelijke
vormgeving.
Persoonlijk vond ik kaart 28 het mooist:
"A New and Exact Map of the United
Provinces, or Netherlands &c. Accor
ding to the Newest and most Exact Ob
servations By Herman Moll Geogra
pher..". Deze na 1715 in Londen uitge
geven kaart bevat als bijproducten
links een zeekaart van de Noordzee en
rechts stadsgezich
ten. De kaarttekst
"This Map is taken
from actual survys
and the most correct
Maps" maakt nog
nieuwsgierig naar die
surveyor'.
Catalogus
Bij de tentoonstelling
verscheen een kleurrij
ke catalogus. Voor dit
boekje 'De Zeven Provin
ciën - Landkaarten van
Nederland uit de
zeventiende en achttiende eeuw' heeft
de schenker van de collectie, Dick
Blonk, de inleiding verzorgd (ISBN
9064697914, prijs 10,-). Een fragment:
"De Staten-Generaal hebben nooit een
opmeting en kartering van de Repu
bliek als geheel laten verrichten. Alle
kaarten zijn gemaakt door compilatie
van de provinciekaarten. Omdat van
de belangrijke provincies telkens nieu
we kaarten werden gemaakt en deze
weer werden verwerkt in de kaarten
van de Zeven Provinciën, is er in de
loop van de tijd een ontwikkeling te
zien in deze kaarten".
Een bezoek aan de expositie zij aanbe
volen: Atlas Van Stolk, Museum Het
Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31,
Rotterdam, telefoon (010) 217 67 67,
www.hmr.rotterdam.nl www.atlas-
vanstolk.nl; di t/m vr 10.00 tot 17.00
uur; zater-en zondagen 11.00 tot 17.00
uur.
Adri den Boer,
redacteur.
GEODHSIA 2003-9
