Zonder erover het laatste woord te willen spreken, wordt aandacht gevraagd
voor een typisch probleem voor het Nederlandse taalgebied. Er is een dominee,
die het oneens is met de spelling van het woord diaconie (tot 1995: dialconie).
Diaconie komt van het grieks, dat heel geen c kent. Hij heeft het over een uiterst
heikel en buitengemeen principieel punt". In eigen gemeente heeft hij gezag, maar zijn
kopij voor een breder kerkblad wordt gecorrigeerd. Jaar in jaar uit. En aan landelijk
drukwerk met het nieuwe woord wen je ook. De dominee gaat tenslotte twijfelen of
hij toch niet moet gehoorzamen aan het boven hem gestelde gezag...
Nog zo'n probleem. De kunst van het vervaardigen van kaarten moet sinds de spel
ling van 1995 exclusief worden aangeduid met 'cartografie'. Alleen namen die her
inneren aan een eerder in de Voorkeurspelling 1954 ook mogelijke spelling met een
lc bleven bestaan. Zowel Geodesia als het Kartografisch Tijdschrift (KT) weken van de
formele spelling af door te blijven schrijven over kartografie. Geo-info houdt zich op
dit punt evenmin aan het Groene Boekje.
Oorsprongen van tradities zijn boeiend. Wanneer kwam die omslag, zo halverwege
de 20ste eeuw, wanneer werd de c overwegend een k? Kennisname van registers van
vakbladen is dan logisch, waarbij het KT gezien de eigen naam wel kan worden over
geslagen. Opslaan van het register van Geodesia (anno 1959) leert dat ook dat vak
blad het altijd over kartografie had. 'lets over kartografie,' was een titel van W.
Koopmans in nummer 1960-3 al. Opslaan van het register 1935-1960 van het Tijd
schrift voor Kadaster en Landmeetkunde (K&L) levert onder de lc niets op. Bij de c
treft men een groot aantal 'cartografische' verwijzingen aan, waaronder die naar de
"Cartografische sectie" van het KNAG (de club die zich nu afficheert als 'de enige vak
vereniging voor geografen'). De start van de sectie kreeg aandacht op pagina 379 van
de jaargang 1958 van K&L. Opslaan daarvan spoort qua spelling met het register: de
Cartografische Sectie van het KNAG is voor allen "die zich bewegen op het gebied van de
ambtelijke en particuliere cartografie en zij (m.z. hen, AdB) die hun belangstelling voor de car
tografie in verenigingsverband wensen te tonen". Het bericht is ondertekend met
H.L.v.G(ent).
Echter: in 1958 werd opgericht de Kartografische Sectie van het KNAG met een blad
Kartografie met een K (zie KT 2003-3, p. 17).
Al kwam de lc in kartografie incidenteel ook eerder voor: het heeft er veel van weg
dat de spelling kartografie rond 1958 door een aantal betrokkenen is ingevoerd en
het is zeker dat K&L dat nog jaren bleef corrigeren. Dat corrigeren was niet typisch
voor geodeten. Hun Gezelschap Snellius organiseerde in 1960 een tentoonstelling
'Kartografie van Nederland' in de Delftse Prinsenhof!
Op naar de discussie van de jaren negentig. "De heer Damoiseaux stelde het in de Neder
landse kartografenwereld uiterst heikele en buitengemeen principiële punt van de spelling van
het woord kartografie aan de orde. Destijds heeft de vereniging NVK, AdB), zij het in volstrekte
strijd met de vernieuwde spellingsvoorschriften, besloten cartografie met een V te blijven
schrijven. De vraag is nu of we binnen de nieuwe vereniging (GIN, AdB) blijven volharden in dit
obstinate standpunt of dat we alsnog, als makke lammeren, onder het juk van de spellingsvoor
schriften doorgaan. Uit de stemming, 18 stemmen voor handhaving van de k, 2 tegenstemmen
en 6 onthoudingen, blijkt dat het merendeel der kartografen kiest voor voortzetting van de glo
rieuze strijd met het gangbaar Nederlands." (Verslag ALV NVK 22 mei 2003, in: I<T 2003-2,
p. 44/45) Dit fragment - teken van angst en zelfspot? - is van zulk een literaire waarde,
dat het in dit blad met een grotere oplaag moet worden herhaald.
Eind 2003 startte in het Universiteitsmuseum in Utrecht een prachtige expositie
'Kaarten uitgelegd', samengesteld met de disciplinegroep Kartografie. Een ansicht
kaart verspreidt dat de tentoonstelling gaat over "hoe een lcartograaf de werkelijk
heid vertekent en vereenvoudigt én waarom hij dat doet". Waarom hij zich op de
tentoonstelling niet aan de spellingsvoorschriften houdt, begreep ilc gelukkig dank
zij de vakbladen. Voor scholieren die een opstel over de expositie willen maken. De
Nederlandstalige internetvoorlcomens nu? 10.600 keer 'cartografie' tegen 4.220 keer
kartografie. Als je voor dit vakblad een boelc van een historica over waterstaatslcarto-
grafie moet bespreken is het ook duaal als het mooie vale in het boelc zelf 'cartogra
fie' heet. Moetje bij besprekingen gaan waarschuwen: gebruik van c!? Is de spelling
een schibbolet, een wachtwoord om vriend en vijand te onderscheiden?
Er is dus een dominee, die het oneens is met de nieuwe spelling van het woord dia
conie. De dominee gaat tenslotte twijfelen of hij toch niet moet gehoorzamen aan
het boven hem gestelde gezag...
Adri den Boer
AGENDA
BINNENLAND
20 februari 2004
Symposium 'De aarde op maat' t.g.v. 125-jaar
NCG, theater De Veste, Delft.
B www.ncg.lcnaw.nl/ncgl 25/symposium.htm
18 maart 2004
Themadag "Integratie van informatie"
Dolfinarium, Harderwijk.
B www.tmc-nederland.nl
18 maart 2004
Themamiddag GIN, sectie Vastgoedinformatie
en Grondbeleid. "GIS Binnenstebuiten:
Geo-informatie en mobiele toepassingen".
Lolcatie: midden des lands. B www.geo-info.nl
25 maart 2004
Studiedag "Het bos in 1832". Zie bericht op p. 98
van dit nummer.
t/m 18 april 2004
Tentoonstelling "Kaarten uitgelegd", Universi
teitsmuseum Utrecht. Zie bericht op p. 38 van
dit nummer.
21 april 2004
Landelijke GIN-bijeenlcomst, met presentatie
GIN en bezoek Astron, Dwingeloo/Westerborlc.
B ria.lcort@kadaster.nl. Bericht volgt in maart
nummer.
t/m 25 mei 2004
Tentoonstelling "De aarde in beeld", Techniek
Museum Delft.
B www.museum.tudelft.nl/tentoonstellingen
11 juni 2004
Geo-Informatiedag Nederland, Reehorst, Ede.
B www.geo-info.nl
t/m 27 juni 2004
Tentoonstelling "In kaart gebracht met kapmes
en kompas", Koninklijk Instituut voor de
Tropen, Amsterdam (t/m 8 april), en
ABP-gebouw, Heerlen (7 mei t/m 27 juni).
B www.lcnag.nl
BUITENLAND
13 t/m 18 maart 2004
Geovisualisation: EuroConference on Methods
to Support Interaction in Geovisualisation
Environments (EURESCO), Kolymbari, Kreta
(Griekenland). B www.esf.org/euresco
15 t/m 19 maart 2004
14th International Conference on Engineering
Surveying, Ziirich (Zwitserland).
B www.iv2004.ethz.ch/index_e.htm
25 t/m 28 april 2004
27th International GITA Conference, Seattle (VS),
B www.gita.org/events/annual/27/intro.html
12 t/m 14 mei 2004
GeoSpatial World 2004, hosted by the Inter
graph GeoSpatial Users Community (IGUC),
Miami Beach, Florida (VS).
B www.geospatialworld.com
12 t/m 23 juli 2004
20e Congres van de International Society for
Photogrammetry and Remote Sensing (ISPRS),
Istanbul (Turkije). B www.isprs2004-istanbul.com
13 t/m 15 oktober 2004
InterGEO 2004, Stuttgart (Duitsland).
B www.intergeo.de
WWW.GEO-INFO.NL
redactie@geo-info.nl
GEO-INFO 2004-2
'DIA CON IE EN CARTOGRAFIE
