matiekosten moet gemeenten aanzetten tot het formuleren
van informatiebeleid. Bij gebrek daaraan verworden infor
matieprojecten tot informatiseringsprojecten en informa
tieproblemen tot ICT-problemen. Het uit informatiebeleid
afgeleide informatiemodel geeft aan op welke wijze een
organisatie informatievoorziening heeft ingebed in haar
bedrijfsvoering. Daarbij zal in de regel een fasering voorko
men die afhankelijk is van drie invloedssferen:
organisatieniveau;
informatieniveau;
ICT-niveau.
Fig. 2 geeft de samenhang weer tussen organisatieniveau,
ICT-niveau en informatieniveau enerzijds en het comple
mentaire intra- en in ternetniveau anderzijds.
Fig. 2.
Factoren die
bepalend zijn
voor intra-/
inter netniveau.
§jj
te
De ontwikkeling verloopt in dit overzicht van links naar
rechts en van onder naar boven. Een verticale sprong naar
een hoger niveau is pas mogelijk als alle onderliggende
niveaus ingevuld zijn. Een horizontale sprong kan pas
plaatsvinden nadat alle voorafgaande verticale niveaus
doorlopen zijn. Een diagonaal ontwikkelingspad is dus niet
mogelijk. Bedrijfsvoering is hierin leidend, ICT ondersteu
nend. De verschillende intra- en internetniveaus zijn niet
meer dan verschijningsvormen van informatievoorziening
en vormen zo de laatste fase in deze ontwikkeling. Wie de
gemeentelijke website ziet als de belichaming van de
elektronische overheid, had etaleur moeten worden.
De verschillende ontwikkelingsniveaus zijn direct gekop
peld aan het niveau van de eigen interne informatievoor
ziening. Omdat nagenoeg elke gemeente worstelt met het
probleem van eilandsystemen, data-eilanden, gegevensfrag-
mentatie en onderlinge inconsistentie is dit echter de enige
'omgeving' van waaruit gegevens voor intra-/internet kun
nen worden aangeleverd. Een enkele superpilot daargela
ten komen gemeentelijke websites dan ook niet verder dan
'passieve aanwezigheid' in de vorm van een éénrichtingsin-
formatieaanbod met betrekking tot openingstijden, leges
tarieven, raadsagenda's, producten, enzovoort. In technolo
gisch opzicht doet de homepage van uw puberende zoon of
dochter niet onder voor de website van welke gemeente dan
ook: nagenoeg alle gemeenten bevinden zich op het laagste
internetniveau. Het meest actuele voorbeeld daarvan zijn
bestemmingsplannen, die bij een aantal gemeenten in
middels kunnen worden bekeken in de vorm van een 'data-
eiland'. In termen van gegevens techniek en technologie
was dit jaren geleden ook al mogelijk geweest. Er zijn blijk
baar andere factoren die 'the moment of the miracle' bepa
len. Wetgeving is daarbij een factor van belang. Er is geen
enkele reden om aan te nemen dat we op gemeentelijke in-
tranetten een hoger aanwezigheidsniveau aantreffen dan
op gemeentelijke websites. Als we in Nederland spreken
over de elektronische overheid, dan
hebben we het feitelijk over e-govern-
ment: toegang tot gegevens. Toen in
Nederland de discussie rondom de
elektronische overheid vorm kreeg, be
doelden we daarmee echter een over
heid die online aanwezig en bereik
baar is; e-governance, toegang tot pro
cessen en procedures. Het begrip
'elektronische overheid' is de afge
lopen jaren helaas dramatisch gedege
nereerd. Een elektronische overheid is
vooral een overheid die beschikt over
een goed georganiseerde interne infor
matievoorziening met een pro-actief
intranet als intern medium: een medi
um dat elke individuele ambtenaar
stuurt en begeleidt in zijn dagelijkse
werkzaamheden, afhankelijk van zijn
functie,
taken en werlcvoorraad. Strak georga
niseerde processen en worlcflowmana-
gement zijn daarbij buitengewoon
belangrijk.
Focus op internet is bedrijfs
economisch onterecht
Een volwaardige elektronische over
heid lijkt echter op basis van de huidi
ge stand van zaken nauwelijks reali
seerbaar. Tot nu toe kon worden vol
staan met het bouwen van webpagi
na's; in een echte elektronische over
heid vormt de website bij wijze van
spreken een dynamisch bijproduct van
de totale informatiearchitectuur. Dit
vereist een omslag in de wijze waarop
gemeenten het fenomeen internet tot
nu toe benaderd hebben. Gemeente
lijke websites zijn in de tweede helft
van de jaren negentig van start gegaan
als ICT- of als communicatie-'pro-
bleem'. Als resultaat daarvan staan
de websites technisch/technologisch
inmiddels goed in de verf, maar blijft
het informatieaanbod in de meeste ge
vallen steken bij redelijk statische con
cerninformatie die nagenoeg volledig
door de Communicatie-afdeling wordt
verzorgd en bij het één op één publice
ren van gegevens uit autonome back
office-onderdelen waarin onderlinge
samenhang ontbreekt. Een vraagge
richte benadering brengt daarin wei
nig verbetering; de omstandigheden
waaruit de informatiebehoefte ont
staan is, is minstens even belangrijk.
We noemen dit de 'informatiecontext'.
Het gaat immers niet alleen om 'wat'
een burger wil, maar ook om het waar
om, hoe, hoezo, wanneer en waar, re-
GEO-INFO 2004-3
niveau int ra-
en internet
niveau informa
tievoorziening
gegevens-
niveau
organisatie
niveau
e-govemment
enjovemance
mijn internet
passief
interactief
responsief
pro-actief
fragmentatie
concentratie
integratie
contextgevoelig
intern gericht
extern gericht
transparant
virtueel
organisatie-evolutie
O
ft
I
