zijn moeder. Op zijn 18e neemt Gerard
een andere identiteit aan. Hij verruilt
zijn naam voor een humanistische.
Kremer, (van koopman, kramer) is in
een gelatitiniseerde versie 'Mercator'.
Hij voegt er ook nog 'de Rupelmonde'
aan toe, als eerbetoon aan zijn oom uit
de Scheldestreek en hiermee verwerpt
zijn tegelijkertijd zijn Duitse iden
titeit. In de zomer van 1530 wordt Ge
rard door zijn oom naar Leuven over
gebracht voor een tweejarige cursus
aan de Universiteit. In 1532 behaalt
hij de graad van Magister en begint
aan een privé-studie filosofie. In deze
periode bestudeert hij Aristoteles, wat
in die tijd in Leuven een gevaarlijke be
zigheid was omdat de ideeën van
Aristoteles niet in overeenstemming
waren met de orthodoxe opvattingen
van de heersende theologen in Leuven.
Als zijn werk teveel aandacht trekt ver
huist Mercator naar Antwerpen. In
Antwerpen verplaatst zijn aandacht
zich van de filosofie naar geografie en
komt hij in aanraking met andere ge
ografen, waar onder Franciscus Mona-
chus, de globemaker van Mechelen en
Gemma Frisius. Frisius is een wiskun
dige die in deze periode een aantal
baanbrekende oplossingen bedenkt,
bijvoorbeeld voor het lengtegraadpro
bleem, door gebruik te maken van een
nauwkeurige klok, maar ook de drie
hoeksmeting bedenkt teneinde grote
oppervlakken nauwkeurig te kunnen
meten. Eind 1534 is Mercator terug in
Leuven en meldt zich aan voor de colle
ges van Gemma Frisius over 'de theorie
van de planeten' Mercator heeft in eer
ste instantie veel moeite met de lessen
wiskunde. Hij beperkt dan ook zich tot
de wiskunde die hij nodig acht voor de
kosmografie. Door deze studie komt hij
in aanraking met een geheel nieuwe
manier van schrijven, het schuin
schrift, die Mercator zich al snel eigen
maakt. Zijn doorzettingsvermogen
wordt beloond, want een jaar later
krijgt hij toestemming voor het geven
van privé-lessen aan studenten en vind
hij werk als maker van wetenschappe
lijke instrumenten bij graveur en globe
maker Gaspar van der Heyden. Zijn car
rière komt pas goed op gang als Frisius
en van der Heyden samen een geheel
nieuwe globe in koperdruk willen ma
ken en Mercator wordt aangetrokken
voor het graveerwerk. De globe wordt
in het begin van 1536 uitgegeven en is
in meerdere opzichten spectaculair te
noemen. Het net van genummerde
lengte- en breedtegraden, de indeling
van de continenten, de actuele infor
matie die erin was verwerkt en de nieu
we typografie van duidelijke en kleine
letters van Mercator maakten de globe
zeer bijzonder. In datzelfde jaar trouwt
Mercator met Barbara Schellekens. Het
jaar daarop werkt hij met Frisius aan
een hemelglobe en wordt zijn eerste
kind Arnold geboren.
Na de uitgave van het globepaar richt
Mercator zich op het graveren van
kaarten. De vraag naar kaarten steeg
in die tijd spectaculair. De eerste op
dracht van Mercator werd een kaart
van Palestina. In deze kaart gebruikt
Mercator drie soorten belettering: ro
mein, cursief en de van het gotisch af
geleide lettre batarde. De kaart wordt
eind 1537 uitgegeven in zes kaartdelen
met eenzelfde schaal, die elk één keer
waren gevouwen en in een mapje ge
stoken. Op een apart vel stond beschre
ven hoe de koper de kaarten kon af
knippen en aan elkaar plakken voor
een grote wandkaart. Toen de kaart
van Palestina gedrukt was maakte Mer
cator een wereldkaart, waarbij hij aan
geeft dat er na deze kaart kaarten van
specifieke werelddelen zouden volgen.
Een reusachtig ambitieus project dat
onderbroken zou worden door meer
dere opdrachten, waaronder een hand
boek voor schuinschrift, gepubliceerd
in 1541, en een omvangrijke globe uit
hetzelfde jaar. Beiden waren vernieu
wende producten die hem in die tijd
grote bekendheid gaven. Het politieke
klimaat in Leuven echter werkte niet
in het voordeel van Mercator. In 1543
werd hij gevangen genomen op ver
denking van 'lutherye' en bracht hij
driekwart jaar in gevangenschap door
in het kasteel van Rupelmonde. Omdat
er geen bewijs werd gevonden voor de
ze beschuldiging kwam hij onder de
doodstraf uit. Hoewel Mercator zijn
opdrachten weer oppakte en in 1551
de hemelglobe voltooide die een paar
vormde met de globe van 1541, zou
Leuven zou niet meer een plek zijn
waar hij vrijuit kon werken. In 1553
vertrok hij met zijn hele gezin naar
Duisburg. Hier trof hij zowel politieke
stabiliteit als godsdienstvrijheid en
kreeg als het ware een tweede kans. Hij
voltooide de kaart van Europa waar hij
al veel eerder mee was begonnen. De
kaart werd in 1554 in Duisburg uitgege
ven en was niet alleen groot van for
maat, maar corrigeerde ook fouten die
al meer dan 1500 jaar lang steeds op
nieuw waren gemaakt. Mercator wordt
een gewaardeerd inwoner van Duisburg.
Het bleef Mercator echter niet voor de
wind gaan. Het werken aan twee con
troversiële kaarten lag hieraan te
grondslag. De kaarten waren van de
Britse eilanden en van het hertogdom
Lotharingen. De eerste kaart heeft een
inhoud die meer politieke boodschap
heeft dan geografisch nauwkeurig
heid. Voor de tweede kaart ging Merca
tor samen met zijn zoon Bartholo-
meus zelf meten, wat gezien zijn leef
tijd en het gevaar onderweg bijna tot
zijn dood leidt. Hoewel hij het over
leeft raakt hij wel in een depressie. Het
is in deze periode dat hij, zijn werk tot
dan toe beschouwend, begint aan een
grootse kosmografie, een beschrijving
van de geschiedenis en gesteldheid
van Gods schepping. Zijn plan om na
de wereldkaart van 1538 alle afzonder
lijke werelddelen in kaart te brengen
had hij niet gerealiseerd, maar wel
had hij in de dertig jaar na dat hij de fi
losofie had verruild voor de geografie,
nagedacht en geschreven over de
schepping en materiaal verzameld
over de wereldgeografie. Hij begon
eerst met het uitwerken van 'de ware
definitie van tijd en plaats' In deze tijd
werd hij ook benoemd tot officieel kos-
mograafvan de hertog van Gulik-Kleef.
De Kosmografie ging spectaculair van
start. In een jaar tijd voltooide Merca
tor zijn geschiedenis van de schepping
en zijn nieuwe wereldkaart. Het is de
ze kaart waarin Mercator de projectie
toepast waar later zijn naam mee ver
bonden zou worden. In deze periode
neemt de kartografie een enorme
vlucht. Mercator, inmiddels 75, start
nu met de kartografische component
van de kosmografie: de weergave van
het land en de zee. Het werk zou twee
delen krijgen. In het eerste deel werd
t>f MAN DIS ÖK AAllDI
HJ KAAKT BttACHT
CEO-INFO 2004-5
