Atlas van de ontdekkingsreizen
PERSONALIA
Onder redactie van Shona Grimbly
Nederlandstalige uitgave: Utrecht: Veltman Uitgevers, 2002,256 p., 19,95
ISBN 90 5920 062 4
De eerste mensen die de aarde be
volkten, hadden geen vaste woon
plaats. Ze trokken vanuit Afrika de he
le wereld over. Veel later vestigenden
de mensen zich in vaste gemeenschap
pen, waardoor er beschavingen ont
stonden, elk met een eigen territori
um. De mensen die zich het eerst bui
ten deze territoria waagden, worden
beschouwd als de eerste ontdekkings
reizigers. Ze waren doorgaans op zoek
naar nieuw land voor exploitatie of het
verkrijgen van goederen die in het ei
gen territorium niet voorhanden wa
ren. Buiten de territoria hoopten ze
nieuwe handelsroutes of steden vol
met rijkdommen aan te treffen. Vaak
waren er veel ontberingen binnen het
territorium of was het territorium te
klein om de gemeenschap te onder
houden. Door het stichten van nieuwe
nederzettingen en het veroveren van
aangrenzende gebieden, kon de ge
meenschap haar territorium aanzien
lijk vergroten. Latere ontdekkingsrei
zigers hadden veelal andere motieven
om onbekende gebieden te verkennen.
Ze wilden kennis vergaren en nieuwe
dingen zien of waren puur belust op
avontuur en sensatie.
Ontdekkingsreizen waren niet zonder
gevaren. Zowel op zee als op land was
er de dreiging van de natuur en vijan
dige volkeren. Extreme weersomstan
digheden, gebrek aan voedsel en ziek
ten waren de grootste vijanden. Het
vergde veel moed en doorzettingsver
mogen om de bekende wereld te verla
ten. Ontdekkingsreizigers die over bei
de capaciteiten beschikten, slaagden
er lang niet altijd in om de reis tot een
goed einde te brengen. De Atlas van de
ontdekkingsreizen slaagt er uitste
kend in om de ontberingen en triom
fen van de ontdekkingsreizigers te la
ten leven. Zij het dan dat alleen ont
dekkingsreizen door en vanuit Europa
beschreven worden. Je treedt als het
ware in de voetsporen van bekende en
minder bekende ontdekkingsreizigers
en in elk hoofdstuk zet je koers naar
een ander continent. Zo begeleid je de
Viking Leif Eriksson in zijn draken-
schip van Scandinavië naar de kust
van Noord-Amerika, rond je, waar
schijnlijk voor het eerst, met Barthol-
omeu Diaz de Kaap de Goede Hoop, en
word je bij terugkomst onthaald door
de Portugese koning. Van dichtbij volg
je de slag om Tenochtitlan en twee
eeuwen later volg je James Cook bij
zijn reizen over de Grote Oceaan. Ook
het Afrikaanse binnenland kent geen
geheimen meer na de reizen die je
maakt met Livingstone en Stanley.
Klappertandend arriveer je uiteinde
lijk met Robert Scott bij de vlag die Ro-
ald Amundsen een maand eerder op de
Zuidpool heeft geplaatst. Meerdere ke
ren ben je getuige van muiterij en zie
je medereizigers omkomen door
scheurbuik, honger, dorst of onbeken
de ziekten... Gelukkig loopt het goed
voor je af en geeft elke reis nieuw in
zicht in een tot dan toe onbekend deel
van de wereld.
In tegenstelling tot alle bekende en min
der bekende ontdekkingsreizigers die in
de Atlas de revue passeren, beschik je
over speciaal met de computer ver
vaardigde kaarten waarop de ontdek
kingsroutes zijn aangegeven. Gebergten
en rivieren vallen op de kaarten direct
op. Reizen van dezelfde ontdekkingsrei
ziger worden doorgaans met dezelfde
kleur aangegeven. De eerste reis met een
doorgetrokken lijn, overige reizen met
steeds verfijndere stippellijnen. Door
het onderscheid in kleur zijn reizen van
verschillende ontdekkingsreizigers een
voudig te scheiden. Het gebruik van ver
schillende stippellijnen kan misleidend
zijn. Indirect impliceert het een mate
van onzekerheid bij het intekenen van
de reis. Consequent gebruik van kleuren
en stippelingen zouden het kaartbeeld
ten goede komen.
De levendige beschrijvingen en de vele
kleurrijke illustraties maken van de
Atlas van de ontdekkingsreizen een
interessant naslagwerk. Een tijdwijzer
achter in het boek plaatst de ontdek
kingsreizen als een soort samenvat
ting in chronologische volgorde en is
zo een waardevolle aanvulling. De titel
van het boek is echter nogal ongeluk
kig gekozen. De naam Atlas dekt in zo
verre de inhoud dat de ontdekkingsrei
zen per continent geordend zijn en de
kaarten dienen ter illustratie. De kaar
ten vormen in elk geval niet de lei
draad bij het beschrijven van de ont
dekkingsreizen. Oude kaarten, ver
vaardigd door de ontdekkingsreizigers
zelf of door cartografen en andere
kaartenmakers op basis van de versla
gen van de ontdekkingsreizigers, zou
den een waardevolle aanvulling zijn
en de naam Atlas meer rechtvaardigen
dan nu het geval is. Ander minpunt is
dat het boek niet ingaat op de heden
daagse verkenningsmissies van de pla
neten in het zonnestelsel, terwijl de
achterflap dat wel aankondigt. Afge
zien hiervan vormt het boek een com
pleet en onthullend verslag van de ge
schiedenis van de ontdekkingsreizen
dat zeker de moeite waard is.
Eddie Poppe
Prof.dr.ir. M.G.
(George) Vossel-
man is per 1 sep
tember a.s. be
noemd tot hoogle
raar Geo-informa-
tion extraction
with sensor
systems aan het International Institu
te for Geo-Informatiön Science and
Earth Observation (ITC) te Enschede.
De afgelopen 11 jaren was hij hoogle
raar Fotogrammetrie en Remote Sen
sing aan de Technische Universiteit
Delft. Zijn taken als bestuurslid van
Geo-lnformatie Nederland en trekker
van de GIN-sectie Aardobservatie zal
hij vanuit Enschede voortzetten.
GEO-INFO 2004-6
