Het grondgebruik vanaf 1850 ontsloten als geodata
Henk Kramer, Centrum
Geo-lnformatie en Wim Knol,
Centrum Water en Klimaat, Alterra.
Henk.Kramer@wur.nl, Wim.Knol@wur.nl
lands dekkend digitaal beschikbaar.
grondgebruik
De digitale ontsluiting van (papieren)
al lang leeft bij historisch-geografen,
zich met de ruimtelijke ontwikkeling
tail vectoriseren van kaarten vergt ech-
bij de vraag rijst of dit detail in brede
Historisch Grondgebruik Nederland
ederland is door de jaren heen topografisch goed in
kaart gebracht. De eerste landsdelckende topografi
sche kaart stamt uit 1850, de Topografisch Militaire
Kaart op schaal 1:50.000. Tussen 1870 en 1935 is de topogra
fie vastgelegd in de Chromotopografische Kaart des Rijks op
schaal 1:25.000, de zogenaamde Bonnelcaarten. Deze kaart-
serie is opgevolgd door de moderne topografische kaart op
schaal 1:25.000. Deze is in de stereografische projectie weer
gegeven en vanaf 1950 beschikbaar. Van delen van Neder
land zijn ook nog oudere topografische kaarten versche
nen. Al deze topografische kaarten hebben de gemeen
schappelijke eigenschap dat ze alleen als papieren kaarten
beschikbaar zijn. Hierdoor zijn ze ongeschikt voor analyse
in een GIS-omgeving. De eerste digitale topografische be
standen stammen uit 1991 en pas rond 1995 was de topo-
taal ontsluiten van het grondgebruik
op basis van topografische kaarten.
Verandering van het grondgebruik
wordt veelvuldig gebruikt om referen
ties en ontwikkelingen vast te stellen
en toekomstige veranderingen in het
ruimtegebruik te voorspellen zoals in
de Leefomgevingsverkenner [1] [2]. De
door ons gebruikte methode is toepas
baar op uiteenlopende lcaartbronnen
qua tijdvak, schaal en projectie. De
hiermee ontwikkelde tijdreeksen
grondgebruik lenen zich uitstekend
voor ruimtelijke analyses en statistie
ken. Het voordeel van de toegepaste
methodiek is dat er goed vergelijkbare
tijdreeksen grondgebruik ontstaan.
Van kaart naar geodata
Gekleurde topografische kaarten blij
ken een geschikte bron voor het op
bouwen van een grondgebruiksbe
stand (fig.l). Grondgebruiksklassen als
grasland, kale grond (akkerland), bos,
GEO-INFO 2004-6
Satellietbeelden en luchtfoto's zijn belangrijke
bronnen voor geodata. Op basis van deze beelden
worden bijvoorbeeld TopioVector, CBS Bodem
statistiek en het Landelijk Grondgebruiksbestand
Nederland (LGN) vervaardigd. Deze geodata
worden toegepast in modellen, meetreeksen en
historische analyses van het ruimtegebruik.
Dergelijke gegevens krijgen nog meer betekenis
wanneer ze worden vergeleken met geodata van grafie van Nederiand voor het eerst
andere (oudere) tijdstippen. Het project Historisch
Grondgebruik Nederland (HGN) maakt gebruik van Van topografie naar
topografische kaarten om over de afgelopen 150
jaar het grondgebruik landsdekkend in een topografische kaarten is een wens die
GIS-omgeving in beeld te krijgen. In onderstaande ecol°gen> planologen.en anderen die
bijdrage wordt de ontwikkelde techniek beschre- van Nederland bezighouden. Het in de-
ven. Vervolgens wordt een toepassing toegelicht: ter een enorme tijdsinvestering, waar-
de ruimtelijke dynamiek van het grondgebruik in kring ook relevant is. In het project
Oost-Nederland sinds 1850. (HGN) is daarom gekozen voor het digi-
Historische Geodata:
een nieuwe dimensie!
