Co-auteurs:
W.F. Feringa, ITC specialist
Kartografische productietechnieken
kleur en publiceren op het www.
P.A. MijlandWolters-Noordhoff
Atlasprodukties coördinator
cartografische realisatie.
Wolters-Noordhoff heeft als uitgever
veel ervaring met het drukken van kar
tografische producten zoals de Bosat
las. Het International Institute for Geo-
Information Science and Earth Obser
vation (ITC) een internationale onder
wijsinstelling op het gebied van geo-
wetenschappen, heeft veel kennis van
kartografische visualisatie en doet on
der ander onderzoek naar de uitvoer
van kaarten vanuit GIS.
Voorafgaand aan het onderzoek is een
aantal uitgangspunten geformuleerd.
Allereerst heeft het onderzoek zich
toegespitst op de binnen RWS meest
gebruikte GlS-paklcetten, ArcGIS 8 en
ArcView 3. ESRI-software is immers
voor wat betreft het gebruik van GIS
binnen RWS de informele standaard.
Om het onderzoek af te bakenen is ge
keken naar de ten tij de van het onder
zoek meest actuele versies van ge
noemde pakketten. Voor ArcView 3 is
dit versie 3.3, voor ArcGIS versie 8.3.
Daar waar in het vervolg van dit arti
kel gesproken wordt over GIS, worden
deze twee pakketten bedoeld.
Als tweede uitgangspunt is gekozen
voor het 'Portable Document Format'
(PDF) als bestandsformaat voor aanle
vering van de kaart aan een drukker.
In het verleden was het bestandsfor
maat dat door servicebureaus en druk
kers werd geaccepteerd "PostScript"
(*.ps) of een afgeleide daarvan, "Encap
sulated PostScript" (*.eps). Deze bestan
den werden via een DeskTopPublis-
hing (DTP) pakket verstuurd naar een
printer (bij kleine oplages) of naar een
FilmPlotter voor kleurseparaties (bij
grotere oplages). Geheel probleemloos
was deze productielijn niet, omdat de
aangeleverde bestanden vaak niet vol
deden aan de eisen en er vaak fonts en
afbeeldingen ontbraken. Bij fouten in
de productie kon hierbij echter meest
al de klant als verantwoordelijke wor
den aangewezen.
Tegenwoordig is het bestandsformaat waarmee service
bureaus en drukkers werken het PDF. Indien correct aange
maakt bevat deze PDF alle onderdelen van het lcaartbestand
(inclusief fontbeschrijvingen en afbeeldingen) en andere in
formatie die voor een servicebureau en/of drukker van be
lang zijn voor verdere verwerking van het bestand. Het gro
te voordeel is dat de klant, voordat het bestand wordt aan
geleverd aan het servicebureau of de drukker, kan controle
ren of het bestand 'goed' is. Om een PDF-bestand van be
trouwbare kwaliteit te krijgen, is gebleken dat het beste
gebruik gemaakt kan worden van Adobe Acrobat om het in
ArcView en ArcGIS aangemaakte uitvoerbestand om te zet
ten naar een PDF-bestand. Het uitvoerbestand dient bij
voorkeur een PostScript Level 3 bestand te zijn. Deze derde
versie van PostScript ondersteunt de meeste opmaalcmoge-
lijlcheden in de kaart.
'What you see is what you get' (WYSIWYG) was op het eerste
gezicht wellicht een logischer, in ieder geval een bekende
re, uitdrukking geweest voor de inleiding van dit artikel.
Deze uitdrukking is echter met opzet niet gekozen omdat
met name door de structurele kleurverschillen die bestaan
tussen beeldscherm en papier, het vrijwel onmogelijk is om
deze uitspraak waar te maken. Deze paragraaf behandelt
het gebruik van kleur en andere kartografische aspecten
binnen een GIS waarvan bekend is dat ze vaak problemen
opleveren wanneer de kaart gedrukt wordt.
Het kleurenlabyrint
Het is voor velen altijd spannend als het drukwerk terug
komt van de drukker: "Het zal toch allemaal wel goed zijn
gegaan....?". Bij de kleuren zijn vaak de eerste in het oog
springende verschillen waar te nemen. Waarom toch wijkt
dit zo vaak af van de door de gebruiker geselecteerde kleu
ren? Kleur is een door velen onbegrepen terrein. Een korte
uitleg over dit onderwerp is dan ook wel op zijn plaats.
Een beeldscherm laat kleur zien met behulp van transmis
sie van gekleurd licht, feitelijk combinaties van de drie pri
maire kleuren rood, groen en blauw (RGB). De kleuren op
papier bereiken ons door reflectie van wit licht op gekleurd
papier. Kleur op papier (onafhankelijk van de gekozen druk-
methode) is een samenstelling van drie primaire drukkleu-
ren geel, magenta en cyaan (CMY) met een toevoeging van
zwart (K) voor de zwarte onderdelen (zoals tekst en lijn-
werk) en het versterken van contrast. De twee verschillende
uitgangspunten voor het vormen van kleur (transmissie en
reflectie) geven ons twee verschillende lcleurruimtes (RGB
en CMYK). Als een afbeelding op het beeldscherm naar wens
is en er wordt van die afbeelding een kleurenafdruk op pa
pier gemaakt, wordt er verbaasd en misschien zelfs geïrri
teerd gereageerd als er verschillen zijn. Eigenlijk moet men
het normaal vinden dat de afdruk op papier 'anders' van
kleur is dan wat het beeldscherm ons laat zien en moet er
verbazing zijn als er een 'match' is. Er hebben zich al vele
wetenschappers gebogen over het fenomeen kleur. Wat de
meesten probeerden was 'kleur' te definiëren binnen een
driedimensionale ruimte. Een bepaalde kleur moest exact
GEO-INFO 2004-7/8
Dingen die vaak fout gaan
