ring. Een praktisch argument om een adres te beschouwen
als attribuut van een gebouw is het fenomeen van hernum
meringen. Incidenteel wordt aan bestaande woningen een
nieuwe nummeraanduiding (of straatnaam) toegekend.
Met de vele adressenbestanden, die her en der bestaan is
het onvermijdelijk, dat een dergelijke wijziging in sommi
ge bestanden wel en in andere niet wordt doorgevoerd. Kop
pelingen kunnen dan niet gelegd worden of, erger nog, kop
pelingen lijken succesvol, maar koppelen feitelijk verkeer
de gegevens aan elkaar. Door een adres te beschouwen als
"etiket" op de voordeur van een gebouw ofverblijfseenheid
(of ligplaats of standplaats), doen deze problemen zich niet
voor: bij eventuele hernummeringen wordt een nieuw eti
ketje op de voordeur geplakt. Informatie aangaande ver
gunningen, monumenten, enz. is gekoppeld aan gebouw of
verblijfseenheid. Die informatie (en de koppeling) veran
dert niet door het nieuwe etiketje.
Een mathematisch model
Binnen het veld van adressenregistratie doet zich een kako
fonie voor van persoonlijke meningen. Vrijwel iedereen in
dit veld heeft zijn eigen ideeën over "best practice"; de
onderbouwing daarvoor bestaat meestal uit een opsomming
van voorbeelden en prozaïsche redeneringen. Teneinde
meer te bieden dan de zoveelste "prozaïsche" beschouwing
van de adressenregistratie zijn twee mathematische model
len gemaakt. Zo wordt een controleerbare onderbouwing (of
weerlegging) gegeven van de bevindingen. Er is een model
gemaakt van de "kale" adressenregistratie en een model van
het authentieke stelsel. Daarbij is gebruik gemaakt van de
Calculating with Concepts-technielc [Dijkman e.a. 2001].
Calculating with Concepts
Calculating with Concepts is een formele, conceptuele mo
delleringtechniek die gebruikt kan worden om formele spe
cificaties af te leiden uit conceptuele modellen, zoals bij
voorbeeld het model voor de adressenregistratie. De tech
niek gebruikt een mathematische notatie om conceptuele
modellen weer te geven en regels om over deze modellen te
kunnen redeneren. De afgeleide formele specificaties kun
nen meer informatie bevatten dan de conceptuele model
len waarvan ze afgeleid zijn. Deze techniek is een goed
hulpmiddel om de consistentie van een model te verifiëren
of om mogelijke inconsistenties en redundanties op te spo
ren. In de Calculating with Concepts-technielc onderkennen
we concepten en relaties tussen die concepten. Een concept
is een groep objecten met vergelijkbare eigenschappen,
overeenkomstig gedrag, overeenkomstige relaties met an
dere concepten en een overeenkomstige betekenis. Voor
beelden zijn "Openbare ruimte", "Adres", "Verblijfseen
heid", en "Gebouw". Alle voorkomens van een concept (alle
openbare ruimtes, adressen, verblijfseenheden of gebou
wen) worden beschouwd als een verzameling. Ook de rela
ties tussen de concepten (bijvoorbeeld: een Verblijfseenheid
"heeft" een Adres) worden beschouwd als een verzameling.
Hierdoor wordt het mogelijk conceptuele modellen in een
mathematische vorm te gieten en erover te redeneren op
basis van de verzamelingentheorie en de relationele alge
bra. Afgeleide formele specificaties kunnen meer informa
tie bevatten dan de conceptuele modellen waarvan ze afge-
Fig. 3. Meerdere
relaties tussen
concepten.
leid zijn. Hoe kan dat? Tussen twee
concepten bestaan soms meerdere re
laties. Bijvoorbeeld tussen de concep
ten "Verblijfseenheid" en "Persoon"
bestaat een directe relatie ("bewoner"),
maar bestaat tevens een indirecte rela
tie via het concept Adres (fig. 3). Dit be
tekent dat er tussen twee concepten
verschillende paden kunnen bestaan.
Beide paden zeggen iets over de relatie
(en restricties) tussen Persoon en Ver
blijfseenheid. Een dergelijke gesloten
structuur van minstens twee concep
ten, die via twee verschillende paden
met elkaar verbonden zijn, heet een
cycle. Door in het model bewust op
zoek te gaan naar dergelijke cycles (cy
cle chasing) en deze nauwgezet te ana
lyseren, kunnen aanvullende uitspra
ken worden gedaan over de (relaties
tussen de) concepten en kunnen even
tuele inconsistenties opgespoord wor
den.
Modellen
Adressenregistratie
De "spelregels" voor de authentieke
adressenregistratie zijn vastgelegd in
de uitvoeringsregels van de Grondsla
gen. De belangrijkste spelregels zijn
vertaald naar een Calculating with
Concepts-model. Dat leidde tot de defi
nitie van onder andere de concepten
Gemeente, Adres, Openbare ruimte,
Nummeraanduiding,
Woonplaats-
naam, en Adresseerbaarobject. Even
eens op basis van de Grondslagen zijn
de relaties en restricties tussen de con
cepten bepaald. De adressenregistratie
is primair een identificerende registra
tie, zoals beschreven in "Authentieke
registraties: kun je die eten?": het legt
adressen vast, alsmede de identificatie
van die adressen en verantwoordelijk
heden. Als zodanig bleek het modelle
ren van de adressenregistratie niet
"spannend". Het analyseren van het
model bevestigt dit beeld. Toepassen
GEO-INFO 2004-10
