Om het voordeel van de alternatieve kijk op de data te
illustreren is gebruik gemaakt van Charles Minard's kaart.
Deze kaart geeft de dramatische verliezen van Napoleons le
ger weer tijdens zijn Russische veldtocht (fig. 1). De kaart is
oorspronkelijk gepubliceerd naast een soortgelijke kaart
van Hannibal's veldtocht over de Alpen. Minard wilde met
beide kaarten de zinloosheid van oorlog tot uitdrukking
brengen. Hij werkte als een ingenieur bij de afdeling "we
gen en bruggen" van de Franse spoorwegen en begon pas la
ter in zijn leven met kartografïe. Gedurende die periode
produceerde hij ongeveer vijftig kaarten, waarvan de
meeste transport en economie als onderwerp hadden: be-
wegingslcaarten en diagramlcaarten. Het leven en het werk
van Minard (1781-1870) is uitgebreid beschreven in [Friend
ly, 2000] en [Robinson, 1967]. Een overzicht van zijn kaar
ten, die hebben bijgedragen tot de ontwikkeling van the
matische lcartografie, kunnen gevonden worden in [Palsky,
1996] en [Robinson, 1982].
Bij alle kaarten die zijn geproduceerd door Minard was de al
gemene boodschap veel belangrijker dan de relatie tussen de
gegevens en de geografische ondergrond. Minard benoemde
zijn kaarten dan ook als "carte figuratives". Vanuit dit perspec
tief had hij geen aandacht voor kaartprojecties en manipu
leerde hij zelfs de lcaartschaal al naar gelang de behoefte van
het thema. Dit wordt geïllustreerd in fig. 1. De heen- en
terugtocht naar Moskou zijn afgebeeld als twee apart dikke
lijnen (heen in grijs, terug in zwart). In werkelijkheid volgde
de terugkeer ongeveer dezelfde route als de opmars naar Fig. 3. Drie
Moskou. Minard tekende deze lijnen apart om zijn bood- verschillende
schap te versterken. De zeer gedetailleerd weergave van rivie- weergavemethoden
ren past eigenlijk niet bij de algemene boodschap van de van twee momenten
kaart. tijdens de veldtocht
(24 juli en 24
De kaart van Minard laat verschillende 'variabelen' zien. Zo- augustus 1812).
als bij elke kaart is er locatie, waarbij naast de hoofdroutes Iedere set geeft
enkele minder belangrijke routes aangegeven worden. Een een alternatieve
diagram dat de temperatuur tijdens de tocht aangeeft is ver- Cartografische
bonden met de terugtocht (de zwarte lijn). Bovendien laat de weergave.
A
3
lcaart de omvang van het leger zien
door de breedte van de routes aange
vuld met absolute getallen. Namen dui
den belangrijke veldslagen en geografi
sche objecten aan. De factor tijd is im
pliciet aanwezig door het duidelijke
onderscheid tussen de opmars (oost
waarts) en de terugtocht (westwaarts).
Alleen het temperatuurdiagram is voor
zien van absolute tijdsaanduiding. In
de realiteit is de veldtocht veel com
plexer verlopen zoals duidelijk wordt
uit fig. 2. Het hoofdleger volgde een pad
via Kovno (24 juni), Vilna (29 juni), Vite
bsk (23 juli), Smolensk (16 augustus),
Borodino (7 september) naar Moskou
(15 september - 23 oktober). Het leger
begon met 500.000 soldaten maar Na
poleon arriveerde in Moskou met min
der dan 100.000. Hoewel sommige sol
daten op bevoorradingsplaatsen en in
garnizoenssteden achterbleven, en an
dere deserteerden, werden de meeste
verliezen geleden door slechte leefom
standigheden. Dit resulteerde in veel
doden door ziektes als dysenterie en ty
fus. Bij de belangrijkste veldslag van de
hele veldtocht, bij Borodino, vielen
'slechts' 30.000 doden. Gedurende de
terugtocht vocht het leger veldslagen
in Maloyaroslavets (24 oktober), Viazma
(3 november), Karsnoi (16 november) en
bij de overtocht over de Berezina (27 no
vember). Ondanks deze veldslagen was
het winterweer met strenge kou de
grootste vijand. Met de oversteek van de
Njemen door de achterhoede van het le
ger onder Marshall Ney op 14 december
wordt de veldtocht als beëindigd be
schouwd. Beschrijvingen van de veld
tocht kunnen worden gevonden in
[Austin, 2000]. De vraag is hoe we via vi
suele representaties een alternatieve
kijk kunnen krijgen op deze kaart en
zijn gegevens en wel zo dat het inzicht
en kennisniveau toeneemt. Deze uitda
ging is extra groot als we mogen afgaan
op de eerder genoemde uitspraak van
Tufte die beweerde dat Minard al een
perfect stuk werk had geleverd.
Het karteren van veranderingen in de
tijd betekent het in beeld brengen van
veranderingen in locatie en/of kenmer
ken van objecten. Traditioneel hebben
lcartografen hiervoor drie opties. De
eerste betreft de enkelvoudige kaart
waarin grafische variabelen worden
toegepast op specifieke symbolen om
GEO-INFO 2004-12
pv
kJrH *13
J
rl
1
Minard en zijn kaart
It
m
Alternatieve visualiseringen
van Minard's kaarten
