s
vakken', waarvoor diepgaande kennis Waar bevinden we
van een specialisme minder belangrijk ons op aarde?
is dan het leggen van verbanden tus- Global positioning
sen verschillende processen. Ontwik
keling van vakken als stuurkunde en
systeemanalyse bereiden de weg naar
die integratie voor.
systems zijn
onmisbaar
geworden voor het
verzamelen van
gegevens in de
geo-ruimte.
MBO-studenten
In de Tweede Wereldoorlog heeft Nor-
bert Wiener de basis gelegd voor stuur
kunde als nieuwe wetenschap [Bok, zullen er vertrouwd
1972]. Het bestuurswerk bleek in de mee worden
grond heel eenvoudig. Men dient nor- gemaakt (foto
men vast te stellen voor de te volgen IPC Groen).
koers en in de loop van het bestuurs
proces informatie te verzamelen over
afwijkingen. Vervolgens dient een be
stuurder het proces te corrigeren. Nor
men drukken het doel uit, dat men
zich stelt. In geval van een geografisch
doel laat zich dat doel in een geogra
fisch informatiesysteem programme
ren. Een heel eenvoudige toepassing
zijn de 'infostops', die men tegenwoor
dig bij de toegang naar verschillende
steden aantreft. Elke bezoeker van de
stad kan zijn eigen doel programme
ren en krijgt een kaart met daarover de
gewenste route geprogrammeerd. Met
de moderne navigatietechnologie kan
de bestuurder zich zelfs automatisch
laten sturen. Een infostop is dan niet
meer nodig. Het kan werken met GPS
en een kaart of met een sprekend
systeem. Nog een stap verder is het pro
grammeren van de hele route die afge
legd wordt. Dit is bij voorbeeld gereali
seerd voor bewerkingen op akkers, zo
als bij het GPS-gestuurde 'Automaatje'
[Scheele, 2004]. Dan is geen bestuurder
meer nodig.
Doeltreffend besturen heeft alles te maken met het tijdsver
loop tussen het vaststellen van een afwijking en het mo
ment van corrigeren. Een te late reactie heeft gemakkelijk
een averechts effect. Men krijgt dan een grotere afwijking
in plaats van een correctie. Geografische verschillen spelen
hierin een grote rol. Een stedelijke omgeving met opge
hoopte kabels, leidingen, wegen en functies is in het alge
meen veel complexer dan een landelijk gebied. Het is een
vaardigheid om het juiste moment en de juiste plaats te be
palen. Daarvoor is inmiddels systeemanalyse beschikbaar.
Het gaat dan om het verwerken van grote hoeveelheden in
formatie, waarvoor de computer onmisbaar is en presenta
tie in kaarten instructief.
GIS gaat steeds meer functioneren als 'ontwerpruimte'.
Traditioneel werden kaarten gebruikt om de resultaten
van ontwerpen en van genomen besluiten aanschouwe
lijk te maken, bijvoorbeeld een geplande route of be
stemming. GIS biedt de mogelijkheid om de kaart voor
zich te laten spreken en beslissingen analytisch te onder
bouwen. Men spreekt dan van 'decision support systems'.
GIS rekent als het ware uit wat optimale oplossingen
zijn, gegeven de randvoorwaarden. Een GIS kan rekening
houden met hoogteverschillen, bodemkwaliteiten, obsta
kels, landschapsbeelden, milieuverontreiniging, over
stromingsgevaar, opbouw en koopkracht van de bevol
king, individuele wensen van de gebruiker en nog veel
meer.
Behoefte aan GIS in het middelbare
onderwijs
GIS is tot nu toe het domein van academici en HBO-ers.
Moet dat zo blijven? Ongetwijfeld niet. Willem Korevaar
[Korevaar, 2002] deed verslag van een project voor leerlin
gen van het voortgezet onderwijs in Voorburg. Leerlingen
van 4 HAVO kregen een opdracht om vervoersstromen in de
omgeving van de school in kaart te brengen. GIS-software
en digitale kaarten kregen ze ter beschikking, van een soft
wareleverancier en het gemeentebestuur. Eerst verzamel
den ze verkeersgegevens door voetgangers, fietsers en voer
tuigen te tellen. Vervolgens brachten ze de gegevens in een
database en gaven de resultaten digitaal weer in een GIS. Na
te zijn bekomen van de verbazing over alle mogelijkheden
om de verzamelde gegevens in een GIS weer te geven, leer
den ze gegevens met elkaar uit te wisselen en samen te voe
gen tot een overzichtelijk geheel, waarna ze in staat waren
te besluiten over waar zich verkeersproblemen voordeden.
De volgende stap, het ontwerpen van een oplossing, kwam
nog niet aan de orde. Korevaar leerde van het project:
de meeste GIS-software is onvoldoende geschikt voor
het Nederlands onderwijs;
gebrekkige GlS-lcennis van docenten speelt een rol;
overheden kunnen meewerken door meer data be
schikbaar te maken, in het bijzonder voor het onder
wij s
leerlingen met GIS in hun opleiding zullen bewuster
een beroep kunnen kiezen, waar bedrijven de vruch
ten van plukken.
GEO-INFO 2005-1
