Eddie Poppe.
"Bij de redactie van het Kartografïsch
Tijdschrift en bij de afdeling Karto-
grafïe van de Faculteit Ruimtelijke
Wetenschappen van de Universiteit
Utrecht is vrijwel niets bekend over de
ijswegenlcaarten", merkt Lamberthe
de Jong op in haar artikel "De IJswe-
genlcaart van Overijssel" in Overijssel
se Historische Bijdragen 2004, 119. De
titel doet meteen vermoeden dat er
meerdere ijswegenlcaarten zijn ver
schenen, en dat blijkt ook zo te zijn.
Dat er zo weinig van bekend is, zou
wel eens kunnen komen doordat er
slechts weinig bewaard zijn gebleven.
Ron Couwenhoven trof er enkele aan
in het archief van de Ijsbond Hollands
Noorderkwartier, en was direct onder
de indruk van de inspanningen die
verricht waren om de kaarten te kun
nen produceren. Hij definieert een ijs-
wegenlcaart als "een landkaart met al
le normale topografische kenmerken,
die is uitgegeven ten dienste van
schaatsenrijders en waarop de ijsba
nen zijn aangegeven die worden aan
gelegd, beveiligd en onderhouden
door ijs vereniging en aangesloten bij
de Koninklijke Schaatsenrijdersbond
(KNSB) of voor 1948 bij één van de pro
vinciale ijsbonden, die zich toen bezig
hielden met het aanleggen van ijsba
nen ten behoeve van veilig en doelma
tig ijsverlceer." De ijsbonden verkoch
ten de kaarten aan de leden van aan
gesloten schaatsverenigingen en an
dere belangstellenden, die er een veili
ge en betrouwbare schaatsroute mee
konden uitstippelen tussen steden en
dorpen. Ten tijde van het verschijnen
van de eerste ijswegenlcaarten, aan
het einde van de negentiende eeuw,
waren veel steden en dorpen 's win
ters namelijk beter bereikbaar over
het ijs dan over de slecht onderhou
den wegen. De kaarten tonen ui
teraard het netwerk van door de bij
de bonden aangesloten verenigingen
onderhouden ijswegen en de steden
en dorpen erlangs, en doorgaans ook
sluizen, bruggen, dammen en andere
kunstwerken die een obstakel kunnen
vormen op de route.
Bron: Van het einde van de negentiende eeuw tot halverwege de
Stichting Archief twintigste eeuw zijn er, voor zover bekend, ongeveer dertig
Ron Couwenhoven. ijswegenlcaarten verschenen (zie Kouwe Drukte, april 2000,
nr. 8). Met de in 1986 uitgegeven "IJswegenlcaart van Fries-
lan" heeft de provincie Friesland het fenomeen "ijswegen-
lcaart" een passend vervolg gegeven. Tien winters later ver
vaardigde Zuid-Holland de "Groene Hart Schaatsplanner".
Beide kaarten zijn een goede hulp bij de voorbereiding van
schaatstochten over de Friese en Zuid-Hollandse sloten,
vaarten en meren. Nu maar hopen dat Koning Winter zorgt
voor een stevige vorst!
ItTj-fi/rTTTrt
t"3
GEO-INFO 2005-2
Vjt i 'tj-jii
IJswegenkaarten
77
