twee kanten een omslagheffing en zullen zelf snel aan de
bel trekken. Maar witte vlekken kunnen lang stil blijven.
Dit soort problemen kende men niet bij de eerdere lande
lijke karteringen omdat deze verschillen door de kleinere
schaal niet zichtbaar waren.
Enquête
Om de haalbaarheid van het project te toetsen, is een proef
uitgevoerd om van een tiental waterschapsgrenzen één be
stand in SHAPE-formaat te maken. De resultaten daarvan
waren bemoedigend. Vervolgens is in 2003 een enquête uit
gegaan naar alle GIS-coördinatoren van de, toen nog, 48
waterschappen. Het resultaat was dat alle waterschappen
wilden meewerken en hun grens digitaal konden aanleve
ren met uitzondering van een aantal dat door fusie op het
punt van verdwijnen stond. Meer dan de helft had de grens
niet of slechts ten dele afgestemd met aangrenzende
waterschappen. De helft had zijn grens gebaseerd op de
kadastrale kaart, een kwart op de TOPlOvector en de rest
op de GBKN of gebruikte meerdere ondergronden. Op basis
van deze resultaten heeft de Unie groen licht gegeven voor
het project waterschapsgrenzen en is in het voorjaar 2004
alle waterschappen gevraagd hun grens daadwerkelijk
digitaal aan te leveren.
De inventarisatie onder de toen 37 waterschappen verliep
onverwacht moeilijk. Het kostte veel moeite om het verzoek
van de Unie bij de juiste persoon terecht te laten komen.
Van SHAPE naar SHAPE
De bewerkingen zijn met het GIS-pakket ArcView3 plus de extentie Xtools gedaan en ver
liep in drie stappen.
In stap één zijn alle afzonderlijke bestanden geconverteerd naar standaard vlak-polygonen.
Daarvoor moesten eerst een aantal DXF-bestanden worden omgezet naar SHAPE-formaat
wat probleemloos verliep. Meer tijd kostte het omzetten van lijn-polygonen naar vlak-poly
gonen. En bij twee grenzen moesten eerst de polygonen nog worden gesloten. Een aantal
waterschappen had meerdere omslaggrenzen gestuurd en daarvan is steeds de ruimste ge
nomen.
In stap twee zijn de vlak-polygonen ontdaan van onderverdelingen. Dat waren soms om
slagklassen maar meestal geografische onderverdelingen zoals de Zeeuwse en Zuid-Hol
landse eilanden. Alle bestanden kregen een uniforme naam en alle attributen werden ver
wijderd op een unieke code en de oppervlakte na.
In stap drie zijn de gestandaardiseerde bestanden in alfabetische volgorde gezet, geconver
teerd naar één multipolygon-bestand en voorzien van een nieuwe attributentabel in de
vorm van een DBF-file. Hierin zijn de volgende attribuutvelden opgenomen: ID uniek
volgnummer van 1 t/m 37); AREA oppervlakte in km2); PERIMETER omtrek); HECTARES
oppervlakte in ha); TYPE soortnaam); NAAM eigennaam); ZETEL plaats hoofdkan
toor); KAARTNAAM verkorte naam). Figuur 3 toont voor een aantal waterschappen deze
laatste vier attributen. Van de attributen zijn de oppervlakten en de omtrek door het GIS
berekend; de overige zijn handmatig toegevoegd.
TYPE NAAM
ZETEL KAARTNAAM
waterschap Aa en Maas
's-Her.ogenbüsch
Aa en Maas
waterschap teoghucrnraudiscnü
lij Amstel, Ge
rui eri
11 Ivursjrn Amste Güci en Vecht
Vecht
waterschap HDoghaemraacsciaa var De rand
□om
Dyllteric
waterschap Wetterskip Fryslan
Leeuwarder
Fryslan
waterschap Hunza an Aa's
Vaendam
Hurzs en Aas.
waterschap Noorcarzi. Iv ast
Groningen
Noorderzij vest
waterschap Vallei Eurri
Luusdun
Vallu en Eem
waterschap Zeeuwse Eilanden
Middel Surg
Zeeuwse Ëilarden
waterschap ZuiderzBeland
Lelystad
ZuicBrzealand
Fig. 3. Deel van de attributentabel.
Ook de bewerkingen van 37 afzonder
lijke bestanden naar één nieuw be
stand hebben veel tijd gevergd. Het
definitieve bestand kwam pas begin
november 2004 gereed voor versprei
ding, te laat om nog mee te kunnen
met het TOPgrenzen-bestand 2004 van
de Topografische Dienst Kadaster.
Technische bewerking
Het SHAPE-formaat is een algemeen ge
accepteerde industriestandaard maar
kent nogal wat variaties. Daardoor wa
ren er meerdere bewerkingen nodig
om van de diverse afzonderlijke gren
zen één uniform bestand te maken.
Dit proces is nader in het kader be
schreven.
Naamgeving
Met de Waterschapswet 1991 is een
heid gebracht in de benaming van wa
terschappen maar in het dagelijkse
gebruik bestaat er nog de nodige ver
warring door gebruik van de oude
titels. Een voorbeeld ter verduidelij
king: het waterschap Hoogheemraad
schap van Delfland heet "Hoogheem
raadschap van Delfland" en is - vol
gens de wet - een waterschap. Analoog
hieraan is de Friese vertaling van
waterschap - wetterskip- ook als een
deel van de eigennaam opgevat en
spreken we hier voluit van water
schap Wetterskip Fryslan. Daarom
zijn in de attributentabel de soort
naam en de eigennaam in aparte ko
lommen gezet. Dit maakt het tevens
mogelijk een onderscheid te maken
bij gelijktijdig gebruik van gemeente
en provinciegrenzen.
Veel waterschappen hebben, als resul
taat van een fusie, een lange eigen
naam. Deze bestaat dan uit twee of
meer water- of gebiedsnamen en daar
komt soms de oude titel nog bij. Op
kaarten worden vaak verkorte namen
gebruikt maar hierin bestaat veel wil
lekeur. Daarom is hier een standaard
verkorte naam geïntroduceerd; het
attribuut Kaartnaam. Dat is handig op
een kaart maar ook in artikelen en il
lustraties. Deze verkorte naam is op
een uniforme wijze tot stand gekomen
door alle titels, voorvoegsels en lid
woorden weg te laten. Helaas was het
om technische redenen ook nodig om
bepaalde leestekens weg te laten, zoals
in Fryslan en Vallei Eem, omdat bij
weergave in ArcView en ArcGIS anders
deze namen en bijbehorende kleur
vlakken wegvallen.
GEO-INFO 2005-7/8
Inventarisatie grenzen 2004
